Pollando (PL)
Ĉefurbo	Varsovio
Lingvo	pola
Areo	312 684 km²
Loĝantaro	38 milionoj (2010)
Monunuo	zloto (PLN, zł)
Elektro	230V/50Hz, eŭropa kontaktingo
Tel. antaŭkodo	+48
Horzono	UTC +1

RUSIO LITOVIO UKRAINIO SLOVAKIO ĈEĤIO GERMANIO DEC Varsovio DEC Gdansko DEC Krakovo

Pollando (pole: Polska) estas lando en Mezeŭropo. Ĝi estas ĉirkaŭata de Germanio okcidente, Ĉeĥio sudokcidente, Slovakio sude, Ukrainio sudoriente, Belorusio oriente, Litovio kaj Rusio (Kaliningrada provinco) norde.

Regionoj

Provincoj

• Grandpollanda Provinco
• Kujavia-Pomeria Provinco
• Lodza Provinco
• Lublina Provinco
• Lubuŝa Provinco
• Malgrandpollanda Provinco
• Malsuprasilezia Provinco
• Mazovia Provinco
• Okcidentpomeria Provinco
• Opola Provinco
• Podlaĥia Provinco
• Pomeria Provinco
• Sanktakruca Provinco
• Silezia Provinco
• Varmia-Mazuria Provinco
• Ĉekarpata Provinco

Urboj

Historia kerno de Bjalistoko

La ĉefa foirplaco de Krakovo

Varsovio

Vroclavo

Kelkaj urboj:

• Varsovio
• Bjalistoko
• Krakovo
• Lublino
• Vroclavo
• Poznano
• Szczecin
• Lodzo
• Kielce
• Gliwice
• Gdansko
• Rzeszów

Eniri

Ekde la 21-a de decembro 2007 (en flughavenaj landlimaj trairejoj ekde la 30-a de marto 2008) en la ŝtato validas la Traktato de Schengen. Tiel forfalas la limkontroloj ene de la Eŭropa Unio kaj civitanoj de la unio por vojaĝo al Pollando bezonas nur personan legitimilon, nek pasporton nek vizon. Enirante de orientaj landoj oni ofte devas atendi en longaj aŭtovicoj.

Avie

En Pollando nun (Junio 2022) ekzistas 15 internaciaj flughavenoj, 14 el tiuj funkcias - flughaveno en Radom estas rekonstruata. Jen tabelo de ĉiuj flughavenoj kun iliaj situo, IATA- kaj ICAO- kodoj:

Nomo	Loko	Provinco	ICAO-kodo	IATA-kodo
Flughaveno Ŝopeno en Varsovio	Varsovio	Mazovia	EPWA	WAW
Krakova Flughaveno Johano Paŭlo la 2-a	Balice	Malgrandpollanda	EPKK	KRK
Flughaveno Lech Wałęsa en Gdansko	Gdansko	Pomeria	EPGD	GDN
Flughaveno Katowice	Pyrzowice	Silezia	EPKT	KTW
Flughaveno Nikolao Koperniko en Vroclavo	Vroclavo	Malsuprasilezia	EPWR	WRO
Flughaveno Varsovio-Modlin	Nowy Dwór Mazowiecki	Mazovia	EPMO	WMI
Flughaveno Poznano-Ławica	Poznano	Grandpollanda	EPPO	POZ
Flughaveno Rzeszów-Jasionka	Jasionka	Ĉekarpata	EPRZ	RZE
Flughaveno Szczecin-Goleniów	Goleniów	Okcidentpomeria	EPSC	SZZ
Flughaveno Ignacy Jan Paderewski en Bydgoszcz	Bydgoszcz	Kujavia-Pomeria	EPBY	BZG
Flughaveno Lublin	Świdnik	Lublina	EPLB	LUZ
Flughaveno Władysław Reymont en Łódź	Łódź	Lodza	EPLL	LCJ
Flughaveno Olsztyn-Mazury	Szymany	Varmia-Mazuria	EPSY	SZY
Flughaveno Zielona Góra-Babimost	Babimost	Lubuŝa	EPZG	IEG
Flughaveno Varsovio-Radom	Radom	Mazovia	EPRA	RDO

Flughaveno Ŝopeno en Varsovio havas la plej grandan kvanton da pasaĝeroj.

Trajne

Oni povas eniri trajne de multaj landoj en Pollandon per rektaj trajnoj, jen kelkaj tiaj kursoj:

• de Germanio:
  • de Berlino ĝis Gdynia per trajno Gedania
  • de Berlino ĝis Varsovio per trajnoj Spree/Sprewa, Berolinum, Wisła, Odra/Oder kaj Varsovia
• de Aŭstrio:
  • de Graz ĝis Przemyśl per trajno Porta Moravica
  • de Vien ĝis Katowice per trajno Moravia
  • de Vieno ĝis Varsovio per trajno Polonia
  • de Vieno ĝis Gdynia per trajno Sobieski
  • de Kievo ĝis Varsovio per trajno Kiev-Espress
• de Ĉeĥio:
  • de Bohumín ĝis Lublin per trajno Roztocze
  • de Ostrava/Bohumín ĝis Krakow per trajno Galicja
  • de Bohium ĝis Przemyśl per Cracovia
  • de Prago ĝis Varsovio per Silesia
• de Hungario:
  • de Budapest ĝis Terespol per Batory/Bathory
• de Ukrainio:
  • de Kievo ĝis Varsovio per Kiev-Espress

Kompreneble ĉiuj, tiuj kursoj iras trans aliaj grandaj urboj. Oni povas kontroli ĉiujn kursojn aĉeti bileton interrete ĉe la retpaĝo de PKP Intercity (Polaj Ŝtataj Fervojoj Transurbaj)

Buse

La plej granda pola firmao, kiu ofertas internacian transporton per busoj estas Sindbad. Aliaj popularaj transportfirmaoj ankaŭ funkcias en Pollando interalie Flixbus.

Ŝipe

Alveni per pramo estas unu el la plej kutimaj manieroj por vojaĝantoj el Svedio. Ekzistas kelkaj diversaj transportfirmaoj, jen diferencoj inter ili

Nomo de la firmao	De	Al	Longeco
Polferries	Ystad	Świnoujście	7.5 horojn
Unity Line	Ystad	Świnoujście	7.5 horojn
TT-Line	Trelleborg	Świnoujście	6 horojn
Polferries	Nynäshamn	Gdansko	19 horojn
Stena Line	Karlskrona	Gdynia	10.5 horojn

Transportiĝi

Perpiede

Strataranĝo de urboj estas favora al piedirantoj ĉar ili estis fonditaj antaŭ invento de aŭtomobiloj, en centroj de grandaj urboj ekzistas promenejoj.

Se ne ekzistas trotuaro, uzu dekstran flankon de vojflanko. Homoj transirantaj straton estas prioritataj, nome veturiloj devas halti kaj tralasi piedirantojn atendantajn ĉe zebrostria pasejo.

Publika transporto

En Pollando ekzistas diversaj tipoj de publika transporto, interalie fervojo, metroo, tramo, buso, trolebuso aŭ pramo.

Fervojo

Du ĉefaj kompanioj ofertas fervojajn transveturigojn - PKP Intercity kaj Polregio. Oni veturas per trajnoj de PKP Intercity por rapide alveni al grandaj urboj, la trajnoj ne haltas ĉe malgrandaj fervojhaltejoj. Oni uzas trajnojn de Polregio por vojaĝi al malgrandaj urboj kaj vilaĝoj, la trajnoj haltas ĉe ĉiu verfojhaltejo pro tio oni ne povas tiom rapide vojaĝi al sia finstacio.

Busoj, trolejbusoj kaj tramoj

En ĉiuj grandaj urboj havas sistemon de publika transporto kaj ĝi estas pagenda, oni povas aĉeti biletojn interrete aŭ ĉe kioskoj kaj biletomaŝinoj. En kelkaj mezgrandaj kaj malgrandaj urboj publika transporto estas senpaga, oni kontrolu tion interrete aŭ ĉe informejo.

Metroo

En Pollando ekzistas nur unu metroo-sistemo en Varsovio. Ĝi konsistas el du linioj, la tria estas planita.

Stato de aŭtovojoj:

 ekzistantaj

 konstruataj

 planitaj

 adjudikata konstruo

Aŭte

Oni povas facile transportiĝi aŭte dank' al reto de aŭtovojoj, kiu kunigas plej grandajn urbojn kaj daŭre pligrandiĝas. Du aŭtovojoj A2 kaj A4 (la dua ankoraŭ ne estas finkonstruita) ebligas al oni transpasi la landon de oriento al okcidento, A1 estas la ununura meridiana aŭtovojo en Pollando.

Vidi

Domo kap-al-funda en Szymbark.

En Pollando situas kelkaj kap-al-fundaj domoj, interalie oni povas trovi ilin en Szymbark, Łeba, Władysławowo kaj Zakopane. Oni povas eniri ilin, sed tio ne estas rekomendita al homoj kun labirintproblemoj.

Auschwitz-Birkenau estas fifama nazia koncentrejo, ĝi troviĝas en Oświęcim. La objekto estas enskribita en la liston de Monda heredaĵo de Unesko. La koncentrejo iĝis granda muzeo, kiu montras la tragedion de mortintaj tie homoj kaj la kruelecon de nazia reĝimo. Oni povas eniri la muzeon senpage sed estas rekomendite havi ĉiĉeronon. Oni ne vizitu la lokon kune kun malgrandaj infanoj.

Salminejoj en Wieliczka kaj Bochnia montras etapojn de la disvolviĝo de minteknologio en Eŭropo de la 13-a ĝis la 20-a jarcentoj, iliaj subgrundaj koridoroj estas longaj je centoj da kilometroj. En ambaŭ minejoj estas turistvojoj, oni povas viziti subgrundajn ĉambregojn, ekspoziciojn kaj riĉe ornamitajn kapelojn. En minejo Bochnia oni povas transportiĝi per subrunda fervojeto kaj transŝipiĝi salakvan lagon.

Reĝa Kastelo sur Wawel estis unue konstruita barokstile en la 13-a jarcento, tamen ĝi estis ofte rekonstruita kaj diversaj arĥitekturaj stiloj miksiĝis. Dum jarcentoj ĝi servis kiel sidejo de multaj reĝoj, nun ĝi estas grava muzeo. Ĝi konservas historiajn skulptaĵojn, orajn dekoraciaĵojn, porcelanaĵojn kaj meblojn. En ĉambroj oni povas vidi pentraĵojn kaj gobelenojn de famaj polaj kaj eksterlandaj artistoj.

Łazienki Królewskie estas komplekso park-palaca en Varsovio fondita en la 18-a jarcento. Ĝi konsistas el:

• klasikstila Placo sur Insulo en kiu troviĝas pentraĵgalerio, la pentraĵa kolekcio apartenis al reĝo Stanisław August
• Malnova Oranĝejo en kiu troviĝas skulptaĵgalerio kaj teatro
• Blanka Domo en ĝi estas reĝa grafikaĵgalerio
• Ĉevalejo de Kubicki en kiu funkcias du ekspozicioj - la unua pri ĉevalveturiloj kaj akcesorioj ĉevalrajdadaj el la 19-a kaj la 20-a jarcento, la dua pri manufakturo teksa
• temaj ĝardenoj: Reĝa Ĝardeno, Romaneco Ĝardeno, Modernisma Ĝardeno, Ĉina Ĝardeno kaj Nederlanda Ĝardeno
• kromaj disĵetitaj grandaj kaj malgrandaj konstruaĵoj, skulptaĵoj kaj artaĵoj

Kurba arbaro apud Nowe Czarnowo.

Kurba arbaro estas naturmemorindaĵo situanta proksime al Nowe Czarnowo kaj elektrofabriko Dolna Odra. La arbaro estas tiel nomita pro la strange deformitaj pinoj, ili estas fleksitaj je 90°, ekzistas kelkaj teorioj pri la kialo.

Fari

Amantoj de amuzparkoj certe vizitu Energylandia en Zator. Ĝi plenas je grandaj ondaj fervojoj kaj aliaj ekstremaj amuziloj. Krome tie estas familia spaco kun amuzaĵoj por la tuta familio, spaco por infanetoj kaj akvoparko.

Sude staras montaroj, la plej alta pinto de Pollando estas sur monto Rysy - 2 499,6 metrojn alte. Oni ofte vojaĝas al montaroj somere kaj vintre. Somere oni ĉefe grimpas sur montojn kaj vintre oni skias, neĝtabulas kaj alimaniere malsuprenveturas de montoj sur neĝo. Ofte montaroj troviĝas parte en Pollando kaj parte en la najbaraj, sudaj landoj. Kelkaj popularaj montoj por turista grimpado:

• Śnieżka
• Kasprowy Wierch
• Babia Góra
• Giewont
• Tarnica
• Gubałówka

Kelkaj popularaj vintrsportaj centroj:

• Szczyrk Mountain Resort
• Kompleks Zagroń Istebna
• Ośrodek Narciarski Nowa Osada
• Stacja narciarska Złoty Groń
• Ośrodek Narciarski Klepki Wisła Malinka
• Stacja Narciarska Skolnity Ski & Bike Park

Kajakado, flosado aŭ gumboatumado sovaĝakva sur Dunajec en Kanjono Pieniński estas granda turista allogaĵo. Ĝi komenciĝas en Sromowce Wyżynne kaj finiĝas en Szczawnica aŭ Krościenko. La riversegmento ĝis Szczawica estas 15 kilometrojn longa kaj ĝis Krościenko 3.5 kilometrojn pli longa. Oni alveturas al Szczawnica post pli-malpli 2.5 horojn kaj al Krościenko post pli-malpli 2 horojn kaj 45 minutojn.

Lingvo

Vidu ankaŭ: Pola frazlibro

La pola estas ununura oficiala lingvo en Pollando, krome en norda parto de Pomeria provinco oni parolas la Kaŝuban.

Tamen en multaj lokoj estas uzitaj aliaj lingvoj, ekzemple ĉe fervojstacioj, trejnoj, bushaltejoj, restoracioj kaj muzeoj. Plej ofte aperas skribaĵoj en lingvoj angla, germana, ukraina kaj rusa.

Plejparto de junaj poloj parolas la anglan. Procento de maljunaj poloj parolantaj la anglan estas malpli alta (precipe ekster grandaj urboj).

Aĉeti

En Pollando estas uzata monumo złoty (PLN, esperante zloto). Plej bone estas interŝanĝi monon en monŝanĝejoj, ĉar surstrataj monŝanĝistoj povas trompi onin kaj vendi falsajn aŭ malnovajn kaj senvaloraj monbiletojn.

En Pollando senkontakta pagado estas tre populara. Preskaŭ ĉie oni povas pagi per sia telefono aŭ proksimeca karto. Tamen, kompreneble, se oni planas iri al loka bazaro, oni bezonas monon por pagi.

Memoraĵoj

Sukceno estas kolektita ĉe pola maro. Oni mem povas provi kolekti sukcenon aŭ oni povas aĉeti diversajn sukcenaĵojn, ekz. braceletojn, kolĉenojn, ĉirkaŭkolojn kaj insektojn kaptitajn en sukceno.

Manĝi

Ne estas devige doni trinkmonon, sed donaci gratifikon grandan je 10-15% estas bona kutimo.

Pro la fakto ke Pollando dum jarcentoj estis plurgenta lando, pola kuirarto estas miksaĵo de multaj kulturoj. Ĝi estas plena je viandaĵoj, supoj, grasaj manĝaĵoj kaj peklitaj legomoj. Vizitante Pollandon oni nepre gustumu lokajn specialaĵojn.

Pierogi estas eble la plej konata pola plado. Ĝi estas boligita maldika pasto kun farĉo ene. Farĉo povas esti dolĉa, saleta, acida aŭ spica. En Pollando ekzistas miloj da Pjerogejoj - restoracioj, kie oni povas mendi ĉiaspecajn pjerogojn.

Bigoso en bovlo.

Bigoso estas kutima plado dum Kristnasko kaj Pasĥo. Ĝi estas kutime preparita el acida brasiko, diversaj tipoj de viando, cepo kaj fungoj. Ĉiuj ingrediencoj estas miksitaj kaj la miksaĵo estas bresita dum kelkaj tagoj. La manĝaĵo estas acid-dolĉa kaj iomete spica, tamen la gusto povas varii depende de aldonitaj spicoj kaj aldonaĵoj,

Mizeria estas kukuma salato kun kremo, kefiro, jogurto aŭ alia densa laktaĵo. La nomo venas de la latina vorto "miserio" kiu havas la saman signifon kiel esperanta "mizero".

En Pollando oni ofte tagmanĝas supojn. La plej popularaj supoj estas:

• Rosół - dekoktaĵo el legomoj kaj kokaĵo.
• Zupa pomidorowa - laŭvorte tomata supo, supo farita el rosół kun aldonitaj tomatoj aŭ tomatpasto.
• Żur - supo el vianda buljono kun acidpasto. Ĝi havas acidan guston kaj estas ornamita per ovo kaj kolbaso.
• Barszcz czerowny - beta supo, dum kristnasko oni manĝas ĝin kun etaj pjerogoj (uszka).
• Zupa ogórkowa - laŭvorte kukuma supo, ĝi estas buljono kun acidaj kukumoj kaj terpomoj. Ĝi similas al rusa rassolnik.

Diversaj tipoj de drożdżówka.

Drożdżówka estas juddevena dolĉa bulko glaceigita per sukera glazuro. Ekzistas diversaj tipoj de ĉi tiu dolĉaĵo, ekz. kun pudingo, papavo-semoj, dolĉa fromaĝo aŭ fruktoj.

Napoleonka estas pola kuko. Ĝi konsistas el tri tavoloj, dika tavolo de batita kremo estas inter foliigita pasto.

Krówki estas tipo de mola lakta bombono kun glueca kaj maĉa enhavo. Oni povas aĉeti ilin en normalaj vendejoj.

Nokte multaj manĝlokaloj estas fermitaj. Tiam oni povas elprovi polajn rapidmanĝaĵojn. La plej popularaj noktaj rapidmanĝaĵoj en Pollando estas kebabo-viando en flano aŭ pano kaj zapiekanka - longa bulko kun cep-funga farŝo kovrita per fandita fromaĝo.

Trinki

Kompoto kun eroj de fruktoj.

Kompoto estas fukta trinkaĵo kun eroj de fruktoj. Kompot estas kutima trinkaĵo en slavaj landoj, en Pollando ĝi plej ofte estas trinkata dum tagmanĝo.

Alkoholaĵoj

Drinkado estis ĉiam ligita al pola kulturo, oni ne hezitu viziti drinkejon kaj elprovi kelkajn polajn drinkaĵojn.

Vodko estas preskaŭ ĉiam farita el greno. Nur kelkaj firmaoj faras terpoman vodkon (interalie markoj Luksusowa kaj Chopin). Vodko estas la dua plej populara alkoholaĵo en Pollando. Jen kelkaj polaj markoj de vodko:

• Wyborowa
• Pan Tadeusz
• Ogiński
• Sobieski
• Żubrówka
• Soplica
• Żołądkowa Gorzka

Biero estas la plej populara ebriigaĵo en Pollando, dum la jaroj 1995-2013 konsumado de biero porkape duobliĝis. Jen kelkaj polaj markoj de biero:

• Żywiec
• Perła
• Lech
• Okocim
• Kasztelan
• Tyskie
• Łomża

En bierejoj oni povas mendi piwo z sokiem - simple biero kun framba siropo.

Herbata z prądem aŭ herbata po góralsku estas teo kun alkoholaĵo. Oni povas aĉeti ĝin por varmigi sin en montaraj vintrostacioj.

Loĝi

Esperanta loĝado

En Pollando estas 93 gastigantoj de Pasporta Servo ^(2022/6).

Respekto

Pollanda blazono.

Neŭtrala pola mieno povas ŝajni malgaja al eksterlandanoj, aldone poloj estas gapemaj. Se iu kun malfeliĉa vizaĝesprimo rigardadas vin, tio ne nepre signifas ke tiu volas fari malbonaĵojn al vi.

Tuj post kiam oni eniras en ies domon, oni (ofte) devas demeti ŝuojn kaj ricevas pantoflojn.

Kiam viroj eniras iun konstruaĵon, ili kutime demetas sian kapveston. Viro nepre demetu kapveston, se en la ĉambro troviĝas blazono de Pollando aŭ li eniras preĝejon.

Oni ne rajtas fumi en publikaj konstruaĵoj (ekz. restoracioj, vendejoj, manĝejoj, bierejoj). Se oni volas fari tion oni eliru la konstruaĵon kaj fumu ekstere. En certaj lokaloj ekzistas specialaj fum-ĉambroj, oni rajtas fumi tie.

Oni ne rajtas posedi iajn ajn drogojn krom nikotinaĵojn, alkoholaĵojn kaj CBD-aĵojn.

Drinkado en publikaj lokoj estas monpunata. Se oni drinkis kaj agas agresive, policio povas transporti onin al karcero por ebriuloj, oni malliberas ĝis malebriiĝo.

Resti sekura

Krimnombro en Pollando estas pli malalta ol en aliaj eŭropaj landoj. En 2020 kvanto da murdoj po 100 000 loĝantoj egalis al 0.7, do same kiel Ĉeĥio.

Pli bone estas ne surporti t-ĉemizojn de sportaj teamoj. Ekzistas multaj grupoj de kibicaĉoj, kiuj povas ataki onin se oni surhavas t-ĉemizon de rivala teamo.

Ruĝe estas koloritaj distriktoj "liberaj de LGBT", kiuj fakte neniel diferencas de aliaj distriktoj.

Multaj poloj ne subtenas LGBT-movadon kaj ties anojn. Kvankam la situacio daŭre pliboniĝas nealiseksemuloj kaj transseksuloj povas iĝi viktimoj de atakoj kaj malagrablaĵoj.

La bezonnumero estas 112.

Esperanto

La Pola Esperanto Asocio (PEA) havas 15 filojn en grandaj kaj malgrandaj urboj de Pollando. Ĝia sidejo estas en Varsovio. Estas ankaŭ junulara sekcio de PEA, nomata PEJ.

Pli da informoj estas troveblaj ĉe: retejo de PEA kaj retejo de PEJ.

Estas ankaŭ aliaj grupoj kaj organizoj kiuj uzas aŭ favoras Esperanton.

En universitato Adam Mickiewicz en Poznano funkcias postgradaj interlingvistikaj kajesperantologiaj studoj. La studprogramo daŭras 3 jarojn kaj estas ununura tia kursaro en la mondo.

Esperantaj renkontiĝoj

Ĉiujare Septembre en Poznano okazas kultura kaj arta aranĝo Arkones.

Pola Esperanto-Kongreso estas landa kongreso okazanta ĉiujare.

Pola IKUE-Sekcio ĉiun oktobron aranĝas Esperantajn Preĝtagojn sur Hela Monto en Ĉestoĥova. Dum la evento oni komune preĝas, diskutas agadon de la sekcio kaj partoprenas en esperanta Sankta meso. Kontakto al la organizanto.

Bjalistokaj Zamenhof-Tagoj okazas ĉiujare decembre en Bjalistoko por festi naskiĝtagon de Ludoviko Zamenhof. Ĝi havas riĉan programon, interalie okazas koncertoj, diverstemaj prelegoj kaj prezentaĵoj, la lasta tago de la evento estas ĉiam rezervita por ekskurso.

Junularaj renkontiĝoj

Kompreneble pola esperanto-junulara ankaŭ okazigas sian kunvenon. Ĉiujare tie estas elektita nova estraro de PEJ.

Ĉelima Aŭtuna Renkontiĝo (ĈAR) estas semajnfina renkontiĝo por komencantoj. La evento kunorganizas najbaraj junularaj lando-asocioj kaj okazas proksime de landlimoj.