Albanio
| |||
.JPG)
| |||
| |||
| Ĉefurbo | Tirano | ||
| Lingvo | Albana | ||
| Areo | 28.748 km² | ||
| Loĝantaro | 3.600.523 | ||
| Monunuo | albana leko (ALL) | ||
| Elektro | 230V/50Hz | ||
| Tel. antaŭkodo | +355 | ||
| Horzono | UTC +1 | ||
Albanio, aŭ Albanujo, (albane:Shqipëria), estas eŭropa lando sur la suda balkana duoninsulo. Ĝi limas nord-okcidente kun Montenegro, nord-oriente kun Kosovo, oriente kun Nord-Makedonio, sude kun Grekio kaj okcidente kun la adriatika kaj ionia maroj.
Ĝi estas lando kun netuŝitaj strandoj, montaj pejzaĝoj, tradicia kuirarto, arkeologiaj artefaktoj, unikaj tradicioj, malaltaj prezoj kaj la sovaĝa etoso de la kamparo. La lando havas ampleksan arkeologian heredaĵon; ĝi estis parto de Antikva Grekio , la Romia Imperio kaj la Otomana Imperio ĝis sia unua sendependecdeklaro en 1912 , iĝante reĝolando kaj poste komunista diktaturo antaŭ iĝi demokrata respubliko. Albanio estas unu el nur kelkaj islamaj plimultaj nacioj en Eŭropo.
Lokita inter Montenegro kaj Grekio, ĉe la renkontpunkto de la adriatika kaj ionia maroj, Albanio estas malpli ol 100 km de Italio kaj ĝia ĉefurbo Tirano estas facile alirebla en malpli ol 2-3 horojn per aviadilo de la plej gravaj eŭropaj urboj.
La bonaj klimataj kondiĉoj permesas turismajn agadojn sur la marbordo de aprilo ĝis oktobro. Por la resto de la jaro, ekzistas multaj cellokoj por amantoj de vintra turismo.
Regionoj[redakti]
| Regiono de la marbordo La Adriatika Riviero de Albanio ĉirkaŭ Duraso, estas plejparte malalta kaj sabla, dum la Ionia Riviero de Albanio komencanta de Vloro, estas alta kaj dentita, preludo al la Greka marbordo de Epiro preter la landlimo. |
| Nordorienta Albanio La regiono kie troviĝas Tirano, la ĉefurbo de la lando kaj Ŝkodro, la plej granda centro en norda Albanio. Kukës estas urbo en la montaro ĉe la limo kun Kosovo. |
| Sudorienta Albanio Sudorienta Albanio inkluzivas cellokojn ankoraŭ ekster la trairejojn de internacia turismo, malgraŭ granda potencialo. |
Urboj[redakti]
Plej grandaj urboj:
- Tirano (Tiranë/Tirana). La malgranda ĉefurbo de Albanio estas, danke al sia internacia flughaveno, la komenco de la vojaĝo. La urbo havas interesajn muzeojn, grandan elekton de distraj lokoj kaj verdan ĉirkaŭaĵon. Arboj kaj montoj ĉirkaŭas la urbon. Monto Dajt estas populara turisma loko por bonega vido de la urbo.
- Duraso (Durrës/Durrësi). La dua plej granda urbo kaj plej granda haveno de Albanio, kun historiaj ruinoj, kulturaj institucioj kaj strandoj.
- Ŝkodro (Shkodër/Shkodra). Situanta ĉe la samnoma lago, kunhavita kun Montenegro, Shkodër certe estas vizitinda. La urbo estas konsiderata "La lulilo de la albana kulturo".
- Vloro (Vlorë/Vlora). Pasaĝera haveno, ligita al Brindizio per pramlinio, Vloro estas ankaŭ ĉemara feriejo kun multaj hoteloj sed ĉiuj situantaj ekster la urbo, laŭ la vojo al Orikum.
Kelkaj pli malgrandaj urboj:
- Berato (Berat). Inkludita en la listo de Mondaj Heredaĵoj de Unesko, Berat estas kromnomita la "urbo de 1001 fenestroj" pro ĝia unika otoman-epoka arkitekturo regata de impona bizanca kastelo de la 13-a jarcento.
- Ĝirokastro (Gjirokastër/Gjirokastra). Lokita en Sudorienta Albanio, Ĝirokastro estas en la listo de Mondaj Heredaĵoj de Unesko kune kun la najbara Berato. Ĝirokastro ankaŭ estas fama kiel la naskiĝloko de la mondfama verkisto Ismail Kadare kaj diktatoro Enver Hoxha, kies domoj estis transformitaj en muzeojn.
- Sarando (Sarandë), fama pro la proksima Nacia Parko kun la ruinoj de Butrinto
- Korco (Korçë/Korça). Lokita en Sudorienta Albanio, je mallonga distanco de la Greka limo, Korçë proponas mirindan ekskurson ĉe la okcidenta flanko de la Pindo, meze de puraj koniferaj arbaroj. La urbo estas fama pro la Korca Bierfarejo kiu sponsoras aŭgustan bierfestivalon.
- Krujo (Krujë). Naskiĝloko de la nacia heroo w:Skanderbeg (Gjergj Kastrioti Skënderbeu), Krujo estas agrabla montara vilaĝo dominata de mezepoka kastelo, nun uzata kiel muzeo. Dank' al ĝia proksimeco al Tirano kaj la internacia flughaveno, Krujo ricevas kelkajn vizitantojn, kiuj interesiĝas pri la loka bazaro kaj suveniroj.
- Fiero. Vigla ĉemara urbo, je nur 8 km de la ruinoj de la antikva Iliria urbo Apollonio.
- Elbasano (Elbasan). Situanta sur la antikva konsula vojo Egnatia kiu iras de Duraso al Istanbulo, Elbasan konservas interesan otomanan arkitekturon inkluzive de pitoreska bazaro, ĉiam tre vigla. La urbo ankaŭ estas fama pro la bugaçe, tradiciaj dolĉaĵoj de turka origino, sperte preparitaj de bakistoj kaj servitaj por matenmanĝo de lokaj gastejestroj.
Esperantaj urboj[redakti]
Estas esperantistoj en Tirano, kiuj aliĝas al Albana Esperanto-Asocio. Ankaŭ la Albana Esperanto-Instituto havas sian sidejon en Tirano kaj estas organize sendependa de Albana Esperanto-Asocio.
Aliaj cellokoj[redakti]
.jpg)
- Ksamil, Eble la plej ŝatata ĉemara feriejo en la tuta Albanio, danke al alloga marbordo ĉirkaŭita de rokoj kaj insuletoj, situanta antaŭ la greka insulo de Korfuo.
- Dhërmi, Unu el la plej bonaj el la multaj strandoj laŭ la marborda vojo inter Vloro kaj Sarando, perfekta por tendumado.
- Lura National Park, Nacia parko de 20.242 hektaroj kun altaj montoj, grandaj herbejoj kaj glaciejaj lagoj.
- Pustec, enhavas la parton de Albanio de Lago Prespa, kiu formas Prespa Nacian Parkon. Tio ankaŭ estas areo kun multe da historio, videbla en la multaj kavernpreĝejoj trovitaj proksime al ĝiaj vilaĝoj same kiel sur la insulo Maligrad.
- Tomora National Park, Monta kresto en la suda parto de Albanio, ne malproksime de Berat. Ĉi tiu parto de la lando estas formita de paralelaj montokrestoj (ĝis ĉirkaŭ 2000–2500 m) apartigitaj per valoj. Kvankam la krestoj ne estas tre longaj, ili ofertas kelkajn tagojn da migrado kun enorma pitoreska beleco kaj mirindaj panoramaj vidoj. Tomoro estas unu el la plej konataj krestoj kun Bektash-monaĥejo kaj kapelo sur la pinto mem.
- Kanjono de Osum, Longa 26 km, la Kanjono de la rivero Osumi estas tre vizitata natura loko. Dum la akvoj de la rivero pasas tra la gorĝoj, formiĝas multajn kaskadetojn kaj rapidfluojn taŭgajn por flosado, sed ne en somero kiam la akvoj de la rivero malpliiĝas. Somere tamen eblas naĝi. La muroj de la gorĝo estas kovritaj per vegetaĵaro kaj havas multajn kavernojn, multaj el kiuj estas neesploritaj. Kelkaj el la kavaĵoj havas imagivajn nomojn kiel ekzemple la Katedralo, la Okulo kaj la Pordego de la Demono.
- Lago Koman, Formita post la finkonstruo de la digo ĉe la rivero Drin, la Lago Koman prezentas kelkajn el la plej surprizaj pejzaĝoj de la Balkanoj, kiujn oni povas admiri de unu el la multaj boatoj kiuj navedas inter la vilaĝo de Fierza kaj la hidrelektra centralo.
- Nacia Parko de Valbona, Alirebla ekde 2015 per pavimita vojo, ĉi tiu longa valo de la Albanaj Alpoj kaj ĝiaj izolitaj vilaĝoj ankoraŭ troviĝas inter netuŝitaj alpaj pejzaĝoj, netuŝitaj de amasa turismo.
- Nacia Parko de Llogara, Monta parko ĉe la suda enirejo al la Golfo de Vlora, alirebla per la ŝtata vojo 8, flankigita de malgrandaj restoracioj kaj hoteloj. De la pasejo Llogara vi povas ĝui grandiozajn vidojn de la golfo de Vlora kaj la insuleto de Saseno kiu markas la limon inter la Adriatika kaj Ionia maroj. Malgraŭ la proksimeco, la Apuliaj marbordoj ne aperas krom, eble, en escepte klaraj tagoj. La parko de Llogara taŭgas por la praktikado de paraglitado kaj fakte la mondĉampionecoj okazas ĉi tie ĉiujare.
- Nacia Parko de Theth, Kiel la najbara Valbona Parko, ĝi taŭgas por sportaj agadoj kiel ekzemple piedvojaĝado kaj migrado. La parko prenas sian nomon de la malgrandega vilaĝo (180 ŝtonaj domoj) kie ankaŭ troviĝas la parkaj oficejoj. En la ĉirkaŭaĵo de la vilaĝo estas la fontoj de la Shalë-rivero, paro da grandiozaj akvofaloj kaj alpaj lagoj kiuj formiĝas post la fandado de la glaĉeroj.
- Theth-parko okupas la valon de la Shalë-rivero kiu fluas en la Koman-rezervujon, unu el la plej gravaj naturaj allogoj de Albanio, estante enfermita inter verdaj kalkŝtonmuroj kiuj igas ĝin aspekti kiel fjordo.
Komprenu[redakti]
Dum la relativa plimulto de la homoj en Albanio estas de islama heredaĵo (55-65%), nur 19% de la albanoj estas islamaj laŭ la balotenketoj; proksimume 35% de la albanoj estas agnostikuloj; 22% estas ateistoj; 15% estas ortodoksaj; 8% estas katolikoj kaj 1% estas de aliaj religioj. Miksaj geedziĝoj estas tre oftaj.
Tradicia albana kulturo honoras la rolon kaj personon de la gasto. Kontraŭ tiu ĉi honorloko oni atendas ke ankaŭ la gasto respektu la gastiganto. Albanoj ĝuas longajn promenojn en la urbaj stratoj, trinkante kafon, kaj inter la pli junaj generacioj, partoprenante noktajn agadojn kiel vizitado al kafejoj kaj dancado.
Albanio estas malriĉa lando laŭ eŭropaj normoj.
La nomo Albanio venas de Albanoi, la greka nomo de iliria tribo kiu vivis en la areo dum antikvo. Albanoj nomas sian propran landon Shqipëria, kio signifas "Lando de la Agloj". La nomo venas de malnova mito ke albanoj descendas de nigra aglo. Dukapa nigra aglo estis utiligita kiel insigno fare de la "Patro de la Nacio", Skanderbeg, jam en la 15-a jarcento, kaj daŭre povas esti vidita sur la flago de la lando.
Festo-tagoj[redakti]
- 1-a de januaro: Novjara tago
- 7-a de marto: Tago de la Instruisto
- 14-a de marto: Somera Festivalo
- Pasko (movebla)
- Eid al-Fitr kaj Eid al-Adha (islamaj festotagoj)
- 19-an de oktobro: Tago de Patrino Tereza
- 28-an de novembro: Sendependeca Tago
- 29-a de novembro: Tago de Liberigo
- 8-a de decembro: Junulara Tago
- 25-a de decembro: Kristnasko
Tereno[redakti]
La lando kovras areon de 28.748 kvadrataj kilometroj; ĝiaj marbordoj estas karakterizitaj per kristala klara akvo kaj sablaj strandoj. La ebenaĵoj estas malgrandaj, kaj 2/3 de la areo de la lando estas montoj, kun kelkaj el ili havantaj altecon de pli ol 2000 metroj ofertante sensaciajn vidojn kaj ŝancojn por monta turismo. Kiel ajn, en minutoj vizitantoj povas forlasi la montojn kaj atingi la maron aŭ diversajn lagojn, riverojn kaj naturajn fontojn.
Historio[redakti]
Albanio havas riĉan antikvan historion: de la iliroj kaj la grekoj, pasante tra la romia imperio, la bizancanoj, la venecianoj kaj la otomana imperio. Kulturoj, kiujn oni povas travidi per la multaj monumentoj, antikvaj ruinoj, arkeologiaj parkoj, kasteloj, pontoj kaj kvar heredaĵoj de Unesko (Butrinto, Berato, Ĝirokastro kaj Ohrida Lago).
Estas arkeologiaj malkovroj de antaŭ pli ol 10,000 jaroj en la areo de Xare kaj Sarando. Tiutempe la populacioj kiuj enloĝis la landon estis la Pelasĝoj kaj la Albanoj, iliriaj popoloj.
La grekoj fondis tri koloniojn inter la 7-a kaj 6-a jarcentoj A.K.: Apolonio, Epidamno (nuna Duraso) kaj Liso (Alesio).
Inter 230 a.K kaj 33 a.K., la romianoj estis devigitaj fari kvar militojn por venki piratadon. Tiuj militoj iris en la historion kiel la Iliraj Militoj.
La teritorio pasis en la manojn de la Orienta Romia Imperio kiu poste transformiĝis en la Bizancan Imperion krom la intervalo de la 9-a ĝis la 11-a jarcento en kiu Albanio iĝis parto de la bulgara regno.
En la 11-a jarcento, Albanio estis penetrita fare de la normandoj kaj la anĝevinoj.
Post la konkero de Konstantinopolo de la partoprenantoj en la Kvara Krucmilito, Albanio estis parto de la Despotato de Epiro.
La otomanoj invadis la balkanan duoninsulon kaj la 15an de junio 1389 venkis la kristanajn koaliciajn fortojn en la Batalo de Kosovo.
En 1443, ribelo komenciĝis, gvidita de Georgo Kastrioto, nomita Skanderbeg kiu iĝis la nacia heroo de albana mezepoka historio.
Scanderbeg mortis subite pro malario la 17an de januaro 1468 kaj la turkoj triumfis. Krujo, falis en iliajn manojn dek jarojn poste. Por konservi sian kristanecon, multaj albanoj estis devigitaj migri al la regno de Napolo kie ili fondis plurajn koloniojn. La ceteraj albanoj estis iom post iom islamigitaj.
Pluraj albanoj kiuj konvertiĝis al Islamo sukcesis akiri altajn administrajn postenojn kiel Alì Paŝao de Tepeleni (1744 - 1822) kiu estis nomumita guberniestro de Janina kaj fakte sukcesis sinjoro de duonsendependa regno inter Grekio kaj Albanio sed, logita en kaptilon, li estis senkapigita fare de sultano Mahmud II.
Pli bona bonŝanco estis Mehmet Ali (1769 – 1849), Naskiĝis en Kavala el familio de albanoj devenaj el Korco. Li sukcesis eltranĉi personan regnon en Egiptio, kvankam en stato de vasaleco je la sultano de Istanbulo.
La fino de otomana regado en Albanio okazis en 1912, kaj Albanio iĝis lando denove.
La princlando de Albanio estis establita la 21an de februaro 1914 fare de la grandaj potencoj kiuj nomumis Vilhelmon de Wied kiel reganto, sed li forlasis la landon la 3an de septembro de la sama jaro pro islama ribelo. Anstataŭ Vilhelmo, la Senato de Duraso elektis Mehmed Burhaneddin Efendi, filon de la antaŭa otomana sultano Abdul Hamid II, princo de Albanio kelkajn tagojn poste, kiu restos en oficejo ĝis 1919.
En januaro 1925 Zogu sukcesis iĝi sin elektita prezidanto de la albana respubliko fare de la Konstituciiga Asembleo la 21an de januaro 1925. Tri jarojn poste Zogu estis elektita mbret, t.e. reĝo. Tiel naskiĝis la Reĝlando Albanio dum kiu la rilatoj kun faŝisma Italio intensiĝis.
En 1939, Albanio estis konkerita fare de Faŝisma Italio kaj poste estis okupita fare de Nazia Germanio. Dum la Dua Mondmilito, Albanio iĝis la bazo por la invado de Grekio sed la kampanjo pruvis malsukcesa kaj nur la interveno de la naziaj trupoj evitis la malvenkon de la italaj trupoj.
Albanoj tre efike ŝirmis sian malgrandan lokan judan populacion kaj kelkajn centojn da eksterlandaj judoj, donante al Albanio la distingon de esti la nura lando okupita de la nazioj por fini 2-a Mondmiliton kun pli da judoj ol antaŭ la milito.
Partizana rezista movado formiĝis en Albanio, plejparte konsistigita de membroj de la Nacia Komunista Partio gvidita fare de Enver Hoxha kiu prenis kontrolon de la lando en novembro 1944, kiam la germanoj retiriĝis.
Post la milito Albanio estis konata pro sia izoliteco, ne nur de la merkatkontrolitaj demokratioj de Okcidenteŭropo sed ankaŭ de Sovet-Unio, Ĉinio, kaj eĉ najbara Jugoslavio. Hoxha ankaŭ deklaris Albanion esti la unua "ateisma ŝtato", kaj tiel la kontraŭklerikalismo trovita en multaj komunistaj partioj estis eĉ pli okulfrapa en Albanio. Eĉ kiam la Fera Kurteno venis malsupren kaj komunistoj perdis potencon ĉie en Orienta kaj Mezeŭropo, Albanio ŝajnis intencita daŭrigi kiel antaŭe, sola.
Sed en 1992, plurajn jarojn post la morto de Hoxha, la Komunista Partio cedis la potencon kaj Albanio establis plurpartian demokration kun koalicia registaro. La transiro estis malfacila komence, ĉar la ŝanĝoj portis altan senlaborecon, kadukan infrastrukturon, ĝeneraligitan organizitkrimon, kaj politikajn kontraŭulojn.
Fiasko de ĝeneraligita piramidskemo, ekis intercivitanan militon en 1997, rezultigante UN-intervenon. Hodiaŭ Albanio proksimiĝas al novliberalismo, kun EU-integriĝo kiel sia celo; Albanio subskribis Interkonsenton pri Stabiligo kaj Asociiĝo kun EU en 2006, kaj iĝis oficiala kandidatlando en 2014, tiel kompletigante la unuan gravan paŝon al aliĝo. En 2008, Albanio aliĝis al NATO.
Etnoj[redakti]
Klimato[redakti]
Kun ĝia marbordo kiu frontas la Adriatikan kaj Ionian marojn, ĝiaj altebenaĵoj apogitaj sur la levita balkana termaso, kaj la tuta lando kuŝanta ĉe latitudo kondiĉigita de diversaj veterinfluoj dum la vintro kaj somersezonoj, Albanio havas altan nombron da klimataj regionoj por tiom malgranda areo. La marborda malaltebenaĵo havas tipe mediteranean veteron; la altebenaĵoj havas mediteranean kontinentan klimaton. En la malaltebenaĵo kaj la interno, la vetero varias rimarkeble de nordo al sudo.
La malaltebenaĵo havas mildajn vintrojn, averaĝe proksimume 7 °C. Someraj temperaturoj averaĝe 24 °C. En la suda malaltebenaĵo, temperaturoj averaĝas proksimume 5 °C pli altaj tutjare. La diferenco estas pli granda ol 5 °C dum la somero kaj iom malpli dum la vintro.
En la interno de la lando temperaturoj ŝanĝas pli pro la diferenco en alteco ol de latitudo aŭ ajna alia faktoro. Malaltaj vintraj temperaturoj en la montoj estas kaŭzitaj de la kontinenta aera maso kiu dominas la veteron en Orienta Eŭropo kaj Balkano. Nordaj kaj nordorientaj ventoj blovas multe de la tempo. Mezaj somertemperaturoj estas pli malaltaj ol en la marbordaj regionoj kaj multe pli malaltaj ĉe pli altaj altitudoj, sed ĉiutagaj fluktuoj estas pli grandaj. Tagaj maksimumtemperaturoj en la internaj basenoj kaj rivervaloj estas tre altaj, sed la noktoj preskaŭ ĉiam estas malvarmetaj.
Meza precipitaĵo estas peza, rezulto de la konverĝo de la pliforta aerfluo de Mediteranea Maro kaj de la kontinenta aeramaso. Ĉar ili kutime renkontiĝas ĉe la punkto kie la tereno plialtiĝas, la plej peza pluvo falas en la centraj altebenaĵoj. Ankaŭ oftas fulmotondrojn. Multaj el tiuj ŝtormoj estas akompanitaj per fortaj lokaj ventoj kaj torentaj pluvegoj.
Eniri[redakti]
Enirpostuloj[redakti]
Ne plu estas vizpago por eksterlandanoj enirantaj Albanion.
Laŭ la Ministerio de Eksteraj Aferoj, ŝtatanoj de la sekvaj landoj/teritorioj povas eniri Albanion sen vizo: Andoro, Argentino, Armenio, Aŭstralio*, Aŭstrio*, Azerbajĝano, Belgio*, Bosnio kaj Hercegovino, Brazilo, Bulgario*, Kanado*, Ĉilio, Kroatio, Kipro*, Ĉeĥio*, Danio* , Estonio*, Finnlando*, Francio*, Germanio*, Grekio*, Vatikano, Honkongo, Hungario*, Irlando*, Islando*, Israelo, Italio*, Japanio, Kazaĥio, Kosovo, Latvio*, Liĥtenŝtejno, Litovio* , Luksemburgio*, Malajzio, Malto*, Monako, Montenegro, Nederlando*, Nov-Zelando*, Norda Makedonio, Norvegio*, Pollando*, Portugalio*, Rumanio*, San-Marino*, Serbio, Singapuro, Slovakio*, Slovenio*, Sud-Koreio, Hispanio*, Svedio*, Svislando*, Tajvano (Ĉina Respubliko), Turkio, Unuiĝinta Reĝlando*, Usono*, Ukrainio.
(Pasportposedantoj de landoj kun asterisko povas eniri kun identigilo.)
Ŝtatoj, kies civitanoj povas eniri sen vizoj pro sia vizliberaligo kun Schengen-areo: Antigvo & Barbudo, Bahamoj, Barbado, Brunejo, Gvatemalo, Honduro, Kostariko, Maŭricio, Meksiko, Nikaragvo, Panamo, Paragvajo, Salvadoro, Sejŝeloj, St. Kitts and Nevis, Urugvajo, Venezuelo, Makao (Ĉinio). Por resti pli ol 90 tagojn en la periodo de ses monatoj, ili devas ricevi vizon tipon D.
Eniri avie[redakti]
La Internacia Flughaveno "Patrino Tereza" de Tirana TIA IATA estas 15 minutojn veturante de la urbo. Ĝi estas servita fare de multaj eŭropaj aviad-kompanioj kiel ekzemple British Airways, ITA Airways, Lufthansa, Austrian, kaj la malaltkostaj aviad-kompanioj Eurowings. Estas granda kaj moderna terminalo kaj turisma informcentro.
Alia pli malmultekosta kaj oportuna maniero atingi la Albanan Rivieron en Suda Albanio estas surteriĝi en Korfuo kaj preni la hidroplanon al Saranda.
- 1 Tirana Internacia Flughaveno (Aeroporti Nënë Tereza, TIA IATA, IATA: TIA)
je 15 km de la centro de Tirano.
Je la jaro 2020 inter la kompanioj kiuj havis linioj kun la plej granda numero da flugoj estis:
- 2 Internacia Flughaveno de Kukës (Aeroporti Ndërkombëtar i Kukësit Zayed, IATA: KFZ)
Malfermita al internacia trafiko en julio 2021 por funkcii kiel halto por malaltkostaj aviadkompanioj, la flughaveno de Kukës havas malmultajn flugojn funkciigitaj fare de la sekvaj aviadkompanioj:
- Air Albania — De/al Istanbulo kaj Zurigo
- Helvetic Airways — ĉartoflugoj de/al Zurigo.
- La flugstacio situas je 5 km sude de la urbo Kukës, trairita de la
, pag-aŭtovojo kiu ebligas rapidan kunligon tra Duraso kaj Tirano de unu flanko kaj Prizren, Pristina (Kosovo) de la alia.
- La flughaveno Kukës ankaŭ utilas al tiuj kiuj volas viziti la lagon Koman aŭ la parkojn de la Albanaj Alpoj (Valbona kaj Theth).
Eniri trajne[redakti]
Ne eblas viziti Albanion per trajno.
La Albanaj Fervojoj (Hekurudhat Shqiptare) ĉesis pasaĝertransporton en 2015. Poste, Tirana stacio estis malmuntita.
La nura internacia ligo, Podgorico-Ŝkoder, estas nur por varoj.
Vidu la sekvan sekcion por enlandaj linioj.
Eniri aŭte[redakti]
Por eniri la landon, certigu, ke via Internacia Aŭtomobila Asekuro Karto (nomita Verda Karto) estas valida por Albanio (AL) kune kun la Veturila Registrado kaj Prokuroro de la posedanto se la aŭto ne estas via. La limgardistoj estas tre striktaj pri permesado de aŭtoj tra sen ĉi tiuj dokumentoj. Nepre presi ilin, ĉar limgardistoj estas sufiĉe malvolontaj rekoni malgrandajn tekstajn PDFojn sur via telefono.
Se la verda karto ne estas agnoskita, asekuro devas esti aĉetita ĉe eniro en la landon.
La vojo inter Ioannina, Grekio kaj Tirano (E853/SH4) estas de sufiĉa kvalito. Konstrulaboroj inter Tepelene kaj Fier estas plejparte finitaj (2014). La nova parto inter Rrogozhine kaj Durres ankaŭ estas plejparte kompleta (2014). Tio estas la ĉefa nord-suda itinero inter Montenegro kaj Grekio.
La vojo inter Krystallopigi (Grekio) kaj Billisht estas tre bonkvalita. Sur la greka flanko estas pagenda 2-lena aŭtovojo A29, kiu havas tre malgrandan trafikon. La albana flanko havas COVID-19-testlaboratoriojn. La greka landlima kontrolo testas ĉiujn homojn pri antikorpoj post eniro (en novembro 2021).
La vojo inter Struga, Norda Makedonio kaj Tirano (E852/SH3) estas de sufiĉa kvalito. Estas multaj malrapidaj veturiloj laŭ la kurba monta vojo, do kroma singardemo devas esti ekzercita precipe ĉirkaŭ anguloj aŭ dum preterpasado. Nova aŭtovojo estas konstruita inter Elbasan kaj Tirano (2011).
La vojo inter Prizren (Kosovo) kaj Tirano (Albanio) (E851/A1/SH5) estas al la niveloj de kvalito trovita en aliaj partoj de Eŭropo. Ekstra singardo devus esti ekzercita laŭ kelkaj pontoj proksime de la Kosovo-limo, ĉar ili estas mallarĝaj, kaj estas ankaŭ nekontrolitaj alirpunktoj kiuj povas esti danĝeraj. Atentu ankaŭ, ke bovinoj kuras senĝene sur la aŭtovojo: ne estas barilo kaj antaŭ krepusko ili revenas hejmen uzante la aŭtovojon mem.
La vojo inter Shkoder (limo de Montenegro) kaj Tirano (E762/SH1) estas de sufiĉa kvalito por veturado sed estas multaj malrapidaj veturiloj kaj nekontrolitaj alirpunktoj do ekstra singardo devas esti ekzercita. Parto inter Milot kaj Thumane estis larĝigita al separvoja normo.
Estas du landlimaj kontrolpunktoj en la nordo de Albanio kun Montenegro. La mallarĝa kurboplena vojo de Ulcinj, Montenegro al Shkoder tra Muriqan/Sukobin (E851/SH41) estas uzata ĉefe de lokanoj. Ekzistas nova montenegra sekcio proksime de la albana limo. Tamen, indas provi eviti pli pezan trafikon sur la nove konstruita ĉefŝoseo (E762/SH1) inter Hani Hotit kaj Shkoder. Petu al iu ajn policisto indiki vin en la ĝustan direkton de Shkoder. Ili estas helpemaj, ĝentilaj kaj amikemaj.
Lim-transirejoj kun Montenegro[redakti]
- Hani i Hotit — Je la fino de la ŝtat-strato
, la pasejo distancas ĉirkaŭ tridek km de la urbo Ŝkodro.
- Muriqan (18 km) — Estas la alia Lim-transirejo kun Montenegro, utila por kiu volus pasi de/al Dulcigno kaj la aliaj centroj de la adriatika marbordo de Montenegro.
- Duagradaj pasejoj
- Grabom
- Qafë Vranicë
- Vermosh
Lim-transirejoj kun Kosovo[redakti]
- Morinë Estas la ĉefa pasejo, je la fino de la .
- Shishtavec
Lim-transirejoj kun Nord-Makedonio[redakti]
- Qafë Thanë, Pasejo sur la lago de Ocrida
- Tushemisht
Lim-transirejoj kun Grekio[redakti]
- Kakavia, Estas la plej trafikata de la Lim-transirejoj kun Grekio. Ĝi situas inter Argirocastro (30km) kaj Giannina (61km), ĉefurbo de la greka Epiro.
- Ponte Mertzianis, La ponto sur la rivero Sarandaporos situas inter la Albania vilaĝo Leskovik kaj la greka urbeto Konitsa.
- Krystallopigi; Estas la pasejo inter Coriza kaj Kastoria. La greka parto estas tute aŭtovoja (A29) kaj ebligas la kunligo plej rapida inter Tirano kaj Saloniko.
- Sagiada - La Lim-transirejo en la proksimeco de la ionia marbordo, je la alteco de la insulo Corfù. La greka haveno de Igoumenitsa distancas 50 km de la pasejo.
Per taksio[redakti]
Albanio estas geografie malgranda lando kaj kiel tia eblas foriri per taksio.
Taksio de la centra Pogradec ĝis la limo de Norda Makedonio ĉe Sveti Naum estas ĉirkaŭ €5 (kaj malpli ol 10 minutoj). Post albanaj elirproceduroj, marŝu ĉirkaŭ 500 m laŭ la vojo al la limkontrolo de Norda Makedonio. La bela Sveti Naum-preĝejo estas tre proksime, kaj de tie oni povas preni buson norden ĉirkaŭ la lago al Ohrid (110 makedonaj denaroj). (prezoj aprilo 2010)
Taksio de Ulcinj en Montenegro ĝis Shkoder en norda Albanio kostas ĉirkaŭ €30. Ĝi prenas 1 horon. Vi ne devas ŝanĝi ĉe la landlimo, la taksio alportos vin la tutan vojon (2010).
Iuj taksioj povas porti vin en Grekion; tamen la plej multaj ne iros plu ol Ioannina.
Eniri buse[redakti]
Vi povas atingi Tiranon per buso de
- Istanbul, Turkio – 20 horoj, €35 unudirekte
- Ateno, Grekio – 12 horoj, €30-35
- Tetovo, Norda Makedonio – 7 horoj, €15
- Prishtina, Kosovo – 4½ horoj, €10
- Sofio, Bulgario – 12 horoj, €35
- Germanio – 22-26 horoj, 80-120 €
Rigardu Tirana#By bus mem por pliaj informoj pri internaciaj konektoj.
El Montenegro[redakti]
Estas 3 ĉiutagaj busoj de Ulcinj en Montenegro al Shkodër. Ili foriras je la 07:00, 12:30 kaj 16:30 en la busstacidomo de Ulcinj kaj la vojaĝdaŭro estas inter 2 kaj 3 horoj laŭ la bezonata tempo por transiri la landlimon. La 12:30 buso tendencas pleniĝi tre rapide dum la alta sezono. Kunaj taksioj (mini-busoj) ankaŭ estas eblo por iri al Albanio de Ulcinj. Ili foriras de la parkejo apud la merkato en Ulcinj. Ĝi iras je 13:00 kaj kostas 5 €; ĝi daŭras 1½ horo. La haltejo ne estas markita, rezervado povas esti farita nur trovante la ŝoforon en la kafejo ĉe la angulo de la parkejo. Demandu ĉirkaŭe kaj persistu, ĉar ne ĉiuj lokanoj scias pri tio.
Ankaŭ estas planitaj busoj dufoje tage de Kotor (Montenegro) al Tirano, pasante tra Budva, Podgorico (ambaŭ en Montenegro), kaj Shkodër.
El Grekio[redakti]
Ĉiutage funkcias busoj de Ioannina al la landlimo ĉe Kakavia (9 ĉiutage, 5,70 €, 1 horo). De tie estas mallonga promeno inter la grekaj kaj albanaj transirejoj. Nur zorgu, ke vi ne prokrastu, ĉar la furgon (mikrobuso) al Ĝirokastra ne atendos unu kroman pasaĝeron kaj vi estos devigita marĉandi kun predantaj taksiistoj. En Gjirokaster vi povas aĉeti busbileton al Ateno, Grekio aŭ ie ajn ĝis Ateno. La busoj estas novaj, malmultekostaj, aerklimatizitaj, kaj haltas laŭ kelkaj benzinstacioj.
El Germanio[redakti]
- Deva Tours (+355673835770, +38344128770) havas busojn ĉiujn 2-3 tagojn aŭ pli, kaj kostas €90 inter Munkeno kaj Tirano. La busoj efektive estas al kaj de Nordrejn-Vestfalio.
- Zagoria Travel (+355674542627, +355699386358) ankaŭ havas busojn ĉiujn 2-3 tagojn aŭ pli, kaj kostas €80 inter Munkeno kaj Tirano. Same, busoj efektive estas al kaj de Nordrejn-Vestfalio.
Eniri ŝipe[redakti]
- Pramoj al Duraso alvenas de Bario (9 h, ĉiutage, €50), Ankono (19 h, trisemajne, €70) kaj Triesto (14 h, ĉiusemajne), nur dum alta sezono). Plenaj informoj pri prezo
- Rapida servo funkcias de Bario (3 h, €60). [1]
- European Seaways — Bario-Duraso.
- Ankaŭ ekzistas fidinda tranokta pramservo funkciigita de European Seaways de Brindizio al Vloro.
- Pramo inter Brindizio kaj Shengjin de European Seaways funkcianta dufoje semajne en la somero (2015).
- Red Star Ferries — Brindizio-Vlono.
- Tirrenia — Ĝi funkcias sur la itinero Bario-Duraso
Privataj boatoj povas esti ankritaj ĉe la sola jaĥtejo de Albanio en Orikum, sude de Vloro, ĉe:
- Orikum Marina
Eniri piede[redakti]
Transportiĝi[redakti]
Transportiĝi perpiede[redakti]
Transportiĝi bicikle[redakti]
Estas manko de respekto al homoj rajdantaj sur bicikloj sur la plej multaj stratoj. Ankaŭ estas malmultaj lokoj por meti vian biciklon. Tiuj kaj aliaj defioj igas Albanion malfacila bicikla celloko, sed rekompenca. Ofte, demandi ĉirkaŭe por vidi ĉu vi povas resti en la hejmo de iu aŭ tendare en ilia ĝardeno estas la sola elekto. Rigardu gastigajn servojn en Albanio, kelkaj havas ekzistantan komunumon, kaj estas facile trovi lokojn por loĝi.
Manĝaĵo kaj akvo estas facile haveblaj en la oftaj vojaj kafejoj kaj trinkejoj.
Tendado sur publika tereno estas permesita, kaj eĉ sur privata tero vi ne devus renkonti problemojn, kvankam vi devus demandi la posedanton se vi ne certas.
Estas tre malfacile akiri partojn aŭ riparojn por modernaj bicikloj ekster Tirano.
Publika transporto[redakti]
Transportiĝi trajne[redakti]
Ankaŭ la internaj linioj ŝajnas esti suspenditaj ekde COVID kaj pro buĝetaj problemoj.
Transportiĝi buse[redakti]
En la ĉefurbo, Tirano, kaj en ĉiuj urboj kaj aliaj loĝataj areoj de Albanio, ekzistas publikaj kaj privataj kompanioj, kiuj administras urba, antaŭurba, interurba kaj turisma transporto, funkciigata per busoj ofte de itala origino.
Busoj kaj "furgon"oj (mikrobusoj) estas ĝenerale la plej bona metodo por vojaĝi ene de Albanio. Busoj funkcias laŭ tempohoraro kaj estas ĝenerale bone reguligitaj. Ekzistas malmultaj buskompanioj, sed multaj mikrobusoj kiuj ofte estas funkciigitaj fare de individuaj ŝoforoj. Ŝoforoj devus foriri kiam estas la tempo, sed ofte ili foriras pli frue kiam ili estas plenaj. Do, alvenu sufiĉe antaŭe.
Ofte la furgonoj estas tre heterogenaj kaj funkcias kiel kolektivaj taksioj kaj estas populara vojaĝrimedo ene de la lando. Tarifoj estas interkonsentitaj kun la ŝoforo. Ne estas fiksitaj tempoj kaj ili foriras kiam ĉiuj sidlokoj estas prenitaj sed ili kutime pleniĝas rapide.
Busoj kaj "furgons" (mikrobusoj) estas ĝenerale la plej bona metodo por vojaĝi ene de Albanio. Ili funkcias laŭ tempohoraro kaj estas ĝenerale bone reguligitaj. Ekzistas malmultaj buskompanioj, sed multaj estas funkciigitaj fare de individuaj ŝoforoj. Ŝoforoj devas foriri kiam estas tempo, sed foje ili foriras pli frue kiam plene. Do, alvenu sufiĉe antaŭe.
Furgonoj ofte disponigas aliron al kelkaj pli malgrandaj urboj kie busoj ne ofte veturas. Furgon-stacioj tie ne ĉiam estas en evidentaj lokoj, do vi povas demandi ĉirkaŭe por trovi ilin, aŭ atenti grupojn de blankaj aŭ ruĝaj busetoj kunvenintaj. Celaj loknomoj estas ĝenerale montrataj sur la panelo, prezoj neniam estas afiŝitaj (sed por havi ideon, Tirane al Vloro estas proksimume 600 lek, aŭ kontrolu la retejon sube).
De Tirana, multaj busoj kaj furgonoj ĉiutage foriras al Shkodër, Duraso, Elbasan, Fier kaj Berato. Furgons forirantaj suden kiel Ĝirokastro aŭ Sarando tendencas foriri sufiĉe frue matene. Rigardu la horarojn sub Tirana#Per buso.
Bona retejo por trovi la plej novajn bustempojn (kaj prezojn), eĉ por translima transporto, estas gjirafa.com. Prezoj estas nur indikaj kaj ĉiu buso (ŝoforo) devus havi taŭgan stakon da biletoj kun li, kie vi povus identigi la ĝustan prezon. Notu, ke urbonomoj de aliaj landoj povus esti literumataj malsame en la albana dum serĉado. Do, ne trovi urbon ne signifas, ke ne ekzistas rilato.
Transportiĝi aŭte[redakti]
Aŭtovojoj havas rapidlimon de 110 kilometroj hore. Ĝenerale ne estas kotizoj por uzi la ŝoseojn.
La rapidvojoj ankaŭ havas separitaj ŝoseoj sed sen urĝbezona koridoro. Ili havas rapidlimon de 90 kilometroj hore. La signoj estas blankaj kaj bluaj kiel por normalaj ŝtatvojoj.
- aŭ Rruga e Kombit ("strato de la Nacio") de la haveno de Duraso al landlimo kun Kosovo. Ĝi estas longa 170 km kaj daŭrigas trans la limo ĝis Pristina kiel R7. Ĝi estas la ununura albana pag-aŭtovojo.
De Tirano al Elbasan per 26km. Estas la plej rapida kunligo inter Tirano kaj Skopje, tra la lago de Okrid kaj ankaŭ inter Tirano kaj Saloniko pasante per la lim-pasejo de Kristallopiyì.
La vojoj inter la gravaj cellokoj estis repavimitaj kaj riparitaj, kaj ofertas la plej multajn el la sekurecaj mezuroj, kiujn oni atendus sur aŭtovojo. Tamen konsciu, ke iuj aŭtovojoj ne estas plene finitaj, kaj enhavas nekontrolitajn enir-elirejojn.
Gardu vin kontraŭ malgrandaj vojoj. Vojsurfacoj povas esti malbonaj, profunde pikitaj, aŭ neekzistantaj, kaj foje deca pavimo povas subite malaperi, necesigante U-turniĝon kaj longedaŭrajn manovrojn. Ŝajnas, ke ĉiuj multekostaj aŭtoj en Albanio estas ĵipoj, prefere ol malaltaj sportaŭtoj - kaj pro bona kialo. Demandu la lokulojn anticipe se vi vojaĝas for de aŭtovojo.
Aŭtovojoj havas oftajn ŝanĝojn en rapideclimo (foje kun malmulte da ŝajna kialo). Kaj estas oftaj policaj moveblaj rapidkontroloj. La polico ankaŭ haltigos vin se vi ne ŝaltis viajn aŭtolumojn.
Aŭtoveturadkonduto sur la aŭtovojoj ne estas tiel bonorda kiel aliloke en Eŭropo. Atendu, ke aŭtoj enŝoviĝu antaŭ vi, malmulte da uzo de indikiloj kaj har-rektiga preterpasado. Ankaŭ atendu, ke piedirantoj, ĉevaloj aŭ azenoj transiras aŭtovojojn aŭ piediras sur ili. En la montoj, vojoj povas esti tre mallarĝaj kaj kurboplenaj postulantaj oftan ŝanĝumadon kaj bremsadon. Ŝoforoj estas instigitaj ĉiam konservi rezervan pneŭon en kazo de krizo, kaj kontroli motorajn fridig-nivelojn por eviti trovarmiĝon.
Navigado estas sufiĉe facila kvankam kelkaj mapoj de la lando estas malmodernaj aŭ enhavas erarojn. Estas forte rekomendite havi ĝisdatigitan GPS-on, ĉar novaj vojoj estas konstante aldonitaj al la albana vojaro. Se la GPS ne funkcias, estas bone havi alternativan bonan paperan aŭ interretan mapon.
En la grandaj urboj, kaj precipe Tirano, multaj vojoj estas ĝisdatigataj, reparataj, kaj re-nomataj. Pro tio, veturi per aŭto ene de la urbo estos malrapida kaj malfacila. Tirano suferas de granda trafikŝtopiĝo dum matenoj kaj tagmezo.
Tre bela strato estas la montovojo SH8 Vlorë-Saranda. Ĝi estas tipa mediteranea vojo kaj ofertas mirindan vidon de la maro rigardata de la montoj. La vojo al la pinto de Dajti-monto estas tre malbona, kvankam ne (sed preskaŭ jes) postulas 4x4.
Almozuloj kaj almozul-infanoj povas alproksimiĝi al via aŭto ĉe ĉefaj haltlumoj. Moviĝu iomete antaŭen por forigi ilin de via aŭto kaj se necese iru en la trafikan krucvojon por forigi ilin. La lokanoj komprenos.
Ĉirkaŭ grekaj feriaj sezonoj, inkluzive de ortodoksa Pasko, la vojoj kondukantaj al/de Grekio povas esti plenplenaj de aŭtoj kun grekaj platoj de albanaj enmigrintoj irantaj al Albanio aŭ revenantaj al Grekio post siaj ferioj.
Lui aŭtomobilon estas bona elekto, sed la praktiko estas sufiĉe nova en la lando. Lu-kompanioj estas haveblaj plejparte en Tirana Flughaveno, kaj Tirano mem. Diversaj vojaĝagentejoj povas oferti tiajn servojn ankaŭ.
Reguloj[redakti]
Certigu, ke vi vojaĝas kun veturpermesiloj kaj asekurdokumentoj (petu ĉi tiujn al via aŭtoluokompanio) por prezenti al la polico.
Neĝĉenoj estas permesitaj kune kun someraj pneŭoj de la 1-a de novembro ĝis la 30-a de aprilo. Ili devas ĉeesti sur almenaŭ 2 veturradoj. Neĝĉenoj estas permesitaj nur se la vojo estas tute kovrita de neĝo aŭ glacio. Fermitaj pneŭoj estas permesitaj. La uzo de vintraj pneŭoj estas laŭvola.
La maksimuma permesita nivelo de alkoholo estas 0.1‰ (0.01%).
Per biciklo[redakti]
Estas manko de respekto al homoj rajdantaj sur bicikloj sur la plej multaj stratoj. Ankaŭ estas malmultaj lokoj por meti vian biciklon. Tiuj kaj aliaj defioj igas Albanion malfacila bicikla celloko, sed rekompenca. Ofte, demandi ĉirkaŭe por vidi ĉu vi povas resti en la hejmo de iu aŭ tendare en ilia ĝardeno estas la sola elekto. Rigardu gastigajn servojn en Albanio, kelkaj havas ekzistantan komunumon, kaj estas facile trovi lokojn por loĝi.
Manĝaĵo kaj akvo estas facile haveblaj en la oftaj vojaj kafejoj kaj trinkejoj.
Tendado sur publika tereno estas permesita, kaj eĉ sur privata tero vi ne devus renkonti problemojn, kvankam vi devus demandi la posedanton se vi ne certas.
Estas tre malfacile akiri partojn aŭ riparojn por modernaj bicikloj ekster Tirano.
Per taksio[redakti]
Taksioj abundas tra la tuta Albanio. Ekzistas ankaŭ neoficialaj, kiuj povas ŝpari al vi iom da mono kaj povas esti bona elekto nokte por ĉirkaŭiri kaj eĉ al kaj de la flughaveno (nokte), eĉ de Shkodër, sed atentu kun ili.
Neoficialaj taksioj (ekz. nokte aŭ al malproksimaj lokoj): Estu tre singarda, precipe kiel turisto vi estas promenanta invito al fraŭdoj. Estu klara pri kio estas la interkonsentita prezo (popersono!), nur pagu finfine, havu la ĝustan ciferon preta, kaj neniam donu al la ŝoforo pli da mono, se ne samtempe li redonas al vi la restaĵon (kaj ne malpli! ). Ofte la prezo subite ŝveliĝas dum la veturo, aŭ la ŝoforo ne plu memoras pri kio li konsentis! Se la situacio iĝas pli malbona, serĉu la helpon de aliaj lokanoj (sed ne aliaj taksiistoj!). Kaj neniam donu al li monon atendante, ke vi ricevos la ĝustan restaĵon.
Petveturi[redakti]
Albanio estas ĝenerale sufiĉe bona por petveturado, kvankam lokanoj malofte faras tion. Virinoj petveturantaj solaj ne renkontas pli da problemoj ol en la averaĝa eŭropa lando, sed estas bona ideo havi alibion preta, kiam aperas la demando, ĉu oni estas edziĝinta. Dum albanaj viroj estas, ĝenerale, relative respektemaj al virino, (kaj albana kulturo tute temas pri familio kaj honoro), tamen fraŭla virino estas plej certe konsiderata invito al flirtado.
La plej bona maniero por akiri petveturon estas atendi ĉe la flanko de la aŭtovojo, kie estas libera spaco por aŭtomobilo facile foriri, kaj uzi vian tutan manon por montri la vojon en la direkto, kiun vi volas iri—la dikfingro ne estas tiel ofta.
Kiel ie ajn, ekzercu normalan singardon kaj ne petveturu nokte aŭ en la "malĝusta urboparto".
Memoru ankaŭ:
1) Atentu, ke kelkaj ŝoforoj atendas monon, ĉar privata taksio estas grava formo de publika transporto. Tre facila maniero eviti miskomprenojn (se vi estas strikta pri petveturado) estas diri "autostop, jo lek" - ("petveturado, neniu mono"), dum vi montras la dikfingron supren-signo. Ĉi tio estas tre klara por ŝoforoj kaj ili aŭ forveturos aŭ prenos vin ĉiukaze.
2) Multaj privataj mikrobusoj iras laŭ la stratoj. Ne estas bushaltejoj, do ili eble haltos kiam ili vidos vin petveturi. Ili estas sufiĉe malmultekostaj, ekzemple veturo de Tirano al Ŝkodro (120 km) kostas 500 Lek (ĉirkaŭ 3,5 EUR). Povas eĉ okazi, ke ili veturos vin senpage, se vi diras, ke vi ne havas monon.
Tia konduto de ŝoforo kutime ne validas por la kompaniaj aŭtoj aŭ kamionistoj: ili jam estas salajrigitaj kaj ne proponos taksioservon al vi.
Ankaŭ atentu pri ajnaj fraŭdoj. Se komence oni parolis pri petveturado, kaj fine de la veturo la ŝoforo diras ke temas pri privata taksio, kaj postulas altan prezon por la veturo.
En kelkaj kazoj, la fraŭdisto metos sian "taksion" signon sur la tegmenton dum la veturo (ekz. nerimarkite ĉe ripozhalto aŭ simile) kaj asertos, ke ĝi estis tie la tutan tempon kaj vi ĵus maltrafis ĝin.
Vidi[redakti]
Albanaj arkitekturoj[redakti]
- Antaŭhistorio
La komencoj de arkitekturo en Albanio devenas de la Meza Neolitiko: prahistoriaj loĝejoj estis malkovritaj en Dunavec kaj Maliq, esence konsistante el palafitoj. En Cakran, proksime de Fier, prahistoriaj domoj tute entombigitaj aŭ semi-entombigitaj estis elmontritaj.
- Greka romia periodo
Komencante de la Bronzepoko, la iliroj komencis organizi sin dum la grekoj fondis kelkajn koloniojn. Iliraj urboj estis konstruitaj plejparte sur montopintoj ĉirkaŭitaj de dikaj muroj. Estas malmultaj atestoj de la ilira civilizo: la ĉefaj lokoj estas Amantio, Antigonio, Byllis, Skodra, Lissus kaj Selca kaj Poshtme.
- bizanca periodo
Frukristana kaj Frua bizanca arkitekturo estas bone reprezentita per la ruinoj de la baziliko de Butrinto kaj ĝia baptejo dum tiu de la Meza Periodo estas reprezentita fare de la eklezioj de Berato kaj Boboshticë.
- Otomana regado
La unuaj moskeoj konstruitaj en Albanio estis kvadrataj laŭplane kaj sen korto kaj nur ekde la 18-a jarcento ili fariĝis pli rafinitaj, laŭ la ekzemplo de tiuj de Istanbulo.
La plej bona signo de la otomana periodo estas la burĝa konstruado de la urbo Berato.
La multnombraj turetdomoj (kullë), ĉeestantaj en ĉiuj balkanaj landoj, devenas de la otomana periodo. Ĉi tiu speco de fortikigitaj domoj ne estas originaj de otomana arkitekturo sed de la bizanca periodo kiel pruvite per kelkaj ekzemploj de la 13-a jarcento ĉeestanta en Ĝjirokastra.
La albana "kullë" estas trovita ĉefe en la nordo, kun kelkaj rimarkindaj ekzemploj en la sudo kiel ekzemple Berato, Gjirokastro, Himaro kaj Këlcyrë.
La turetdomoj havas nur malgrandajn fendojn, ĵus sufiĉe por lasi la buŝojn la pafiloj, ĉar ilia ĉefa celo estis oferti sekurecon en batalsituacio. Turdomoj multobliĝis inter la 17-a kaj 19-a jarcentoj, periodo markita per klandisputado kaj konstanta batalado, precipe en la Dukagjini-regiono.
La kulle estas poziciigitaj ene de praaj fortikaĵoj kaj kasteloj sed en loĝataj centroj ili ankaŭ povas ekzisti kiel sendependaj strukturoj aŭ, pli ofte, en grupoj, depende de la familia klano al kiu ili apartenis.
Kelkaj Nordaj kullë estis utiligitaj kiel rifuĝejoj, aŭ "fermitaj turoj" (kulla ngujimi), destinitaj por membroj de familio kiuj estis viktimoj de sangaj venĝoj (gjakmarrja).
- 20a jarcento
En la 20-a jarcento, la albanaj urboj spertis urbajn intervenojn de italaj arkitektoj kiuj donis al ili la aspekton de okcidenteŭropaj urboj.
Komencante de 1967, la komunista registaro ordonis la malkonstruon de 765 religiaj konstruaĵoj por antaŭenigi ŝtat-ateismon.
En tiu tempo oni konstruis multajn socialismajn kompleksojn, malfermiĝis larĝaj stratoj kaj renovigis la placojn de ĉefaj urboj.
Arkeologiaj areoj[redakti]
_(2).jpg)
- Antigonea areo. Ruinoj de urbo fondita de la molosa tribo honore al Antigono, edzino de reĝo Pirro. Elfosadoj malkovris kelkajn turojn kaj pordegojn kiuj malfermiĝis en la murojn, same kiel konstruaĵojn de publika naturo kaj bronzajn kaj kuprajn monerojn de la helenisma epoko.
- Apollonia areo. Ruinoj de greka urbo fondita en la 6-a jarcento a.K. de kolonianoj el Korinto kaj Korfuo.
- Byllis. Ne tre rimarkindaj ruinoj de greka urbo verŝajne fondita en la 4-a jarcento a.K. supre de monteto de kiu oni havas panoraman vidon de la marbordo kaj la meandroj de la rivero Vjoso (Vjosë).
- Butrinto. Ruinoj de greka urbo, poste romia, disiĝitaj inter la grandiozaj pejzaĝoj de la ionia marbordo, kontraŭ la greka insulo Korfuo. En 1992 la arkeologia loko de Butrinto estis inkludita en la listo de Mondaj Heredaĵoj de Unesko .
Arkitekturoj religiaj de mezepoko[redakti]
.JPG)
- Monakejo de Ardeniko. Monaĥejo de malfrua 13-a jarcento starigita fare de la bizanca imperiestro, Andronicus II Palaeologus por festi lian venkon super la Angevins ĉe Berato. La monaĥejo ankaŭ estas fama kiel la loko kie, en 1451, la geedziĝo de Scanderbeg, la albana nacia heroo, kun Andronika Arianiti estis festita.
- Preĝejo de la Dormado de la Virgulino. Ĝi estas unu el la plej reprezentaj ekzemploj de bizanca arkitekturo en Albanio. Efektive, la eklezio partumas kelkajn karakterizaĵojn karakterizajn por bizanca arkitekturo de la 9-a ĝis 11-a jarcento periodo, kiel ekzemple la haringosta padrono de la ekstero kaj la cirkla kupolo ĝeneraligita ĉie en Epiro.
- Preĝejo de San Gjon Vladimir. Preĝejo dediĉita al Princo Dukljan kaj Sankta Jovan Vladimir, bofilo de la bulgara caro Samuil. La unua templo estas la plej malnova granda ortodoksa baziliko de la tempo de caro Samuil, rekonstruita fare de la Thopia familio en 1381. Dum la 18-a jarcento Kostandin Shpataraku pentris la murojn de la eklezio.
Militistaj Arkitekturoj[redakti]
- Kastelo de Rozafo. Ruinoj de venecia fortikaĵo sur monteto ĉe la periferio de Ŝkodro de kiu estas grandiozaj vidoj de la urbo, la albanaj Alpoj kaj la kunfluo de tri riveroj (Drin, Buna kaj Kir).
- Fortikaĵo de Bashtovë. Mezepoka fortikaĵo, kies rolo estis protekti la mar-vojojn kaj la proksiman havenon: la regiono fakte estis grava centro por la kultivado de tritiko kaj aliaj cerealoj, kiuj foje estis ŝtopitaj en la fortikaĵon mem. La fortikaĵo estis menciita por la unua fojo, sub la nomo de Pashtove, en 1521. En la 17-a jarcento, parto de la muroj estis detruita kiel rezulto de la superfluo de la Ŝkumbini rivero. En 2017 la ejo estis nomumita por esti inkludita en la Mondaj heredaĵoj de Unesko.
Fari[redakti]
Vivo en la plaĝo[redakti]
La plej ŝatata marpeco estas la Ionia marbordo karakterizita de alta kaj dentita marbordo kie izolitaj golfetoj malfermiĝas, multaj atingeblaj nur per boato.
Ĉi tio ne signifas, ke la adriatika marbordo estas malpli interesa: la grandaj lagunoj formitaj de la riverdeltoj estas garantio de dezertaj marbordoj eĉ meze de aŭgusto kaj allogas entuziasmulojn pri ekoturismo kaj birdoobservado.
Ekskursi piede kaj surĉevale[redakti]
Le areoj pli taŭgaj por ekskursi piede estas la valoj de la albanaj Alpoj Theth kaj Valbona kiuj havas pejsaĝojn ankoraŭ netuŝitaj.
Përmet taŭgas por surĉevalaj ekskursoj en la Nacia Parko Bredhi i Hotovës kaj en la valo de la rivero Vjoso (Vjosë).
Ŝipaj ekskursoj[redakti]
Krom la boatekskursoj en la kaŝitaj golfetoj de la Ionia marbordo aŭ inter la pinarbaroj kaj kanarbaroj de la adriatikaj lagunoj, vere neforgesebla sperto konsistas el la boatekskursoj sur la lago Koman, organizitaj de la agentejo [https:// komanilakeferry.com/ Komani Lago Pramo] sed rezervoj estas postulataj.
Flosado[redakti]
.jpg)
Ĝi estas praktikata en la kanjono Osumi sed somere la rivero estas seka (Referenca agentejo por 2021: Albania Rafting Group bazita en Berato)
Vintraj Sportoj[redakti]
Dardhë; En 2012, la unua skilifto en Albanio estis malfermita en Bigëll, proksime de Dardhë.
Termikaj fontoj kaj banejoj[redakti]
Albanio havas multajn termofontojn kaj menciindan terma kaj baneja kulturon. Multaj ejoj povas esti vizititaj en la tuta Albanio.
- La banurboj Llixhat kaj Tregan proksime de Elbasano kun multaj termobanejaj hoteloj.
- La termikaj riveraj naĝejoj de Benjë proksime de Përmet.
- La termikaj banejoj de Kozani-8 puto sude de Tirano.
- La kuraclokaj instalaĵoj en Peshkopi.
- La multaj naturaj termofontoj ĉie ĉirkaŭ la lando kiel Holta, Postenan kaj Sarandoporo (ankaŭ interesa naturcelloko) same kiel Shupali kaj Mamurras (malpli populara/konata).
Estas multaj pli, sed la plej famaj estas listigitaj supre.
Komuniki[redakti]
La ĉefa lingvo estas la albana, lingvo parolata de 6 milionoj da albanoj (inkluzive ankaŭ de tiuj kiuj loĝas trans la landlimo). La albana formas apartan grupon de la hindeŭropa lingvofamilio. Kelkaj akademiuloj sugestas ke ĝi estas la nura pluviva idiomaĵo de la iliria grupo iam parolita en la sudorienta duoninsulo de Eŭropo. Aliaj sugestas ke ĝi eble rilatas al la Daĉa, iam parolita en la nuna Romanio.
La itala estas la dua plej parolata lingvo. Tio ŝuldiĝas ne nur al la migranta fenomeno direkte al Italio kaj al la du italaj okupoj inkluzive de tiu de la Dua Mondmilito sed ankaŭ al la fakto ke multaj albanoj loĝantaj en sia propra lando estis dungitaj fare de telefon-centroj de firmaoj funkciantaj en Italio.
La angla estas komprenata en Tirano kaj ankaŭ en aliaj turismaj lokoj kvankam malpligrade.
Malgranda parto de la loĝantaro de la malproksima sudo parolas la grekan. Oni devas memori, ke en Grekio estas granda nombro da albanaj enmigrintoj, sed granda parto taksita je proksimume 200 000 homoj revenis por vivi en Albanion. Lingva malplimulto en la oriento parolas makedonan, precipe en la lokoj inter Pogradec kaj Korca, kaj alia lingva malplimulto en la nordokcidento parolas la serban ('Iekavian' dialekto).
Fakte, la aliaj plej konataj fremdaj lingvoj, post tiuj supre menciitaj, estas la germana kaj la franca.
Aĉeti[redakti]
Mono[redakti]
valuto: Albana lek
kurzoj je januaro 2023:
- USD=105
- EUR=115
- GBP=130
fonto=xe.com
La nacia valuto estas la lek (pluralo lekë, simbolo L. Dum la komunista reĝimo, la registaro renomis la malnovan lek en la novan lek en proporcio de 10 ĝis 1 (anstataŭigis antaŭajn Lek-monbiletojn per novaj, 1,000 malnovaj lek iĝis 100 novaj lek). Laŭ enketo de 2021, malgraŭ la ŝanĝo okazanta en 1965, la plimulto (80%) de civitanoj daŭre uzas la logikon de "malnova lek" en sia lingvo kaj dum komercado, kondukante al granda konfuzo kaj por lokuloj kaj turistoj. Ekzemple, por "200 lek" ili dirus dy mijë lek, laŭvorte kun la signifo du mil lek - la vorto 'mijë' similas al la latina 'mil'. La enketo ankaŭ malkaŝis, ke preskaŭ 30% de financaj laboristoj uzas la terminon, kaj 40% de publika administrado. Tamen, la plej multaj prezoj estas montrataj en "nova lek" nuntempe.
ATM-oj[redakti]
ATM-oj estas haveblaj en la plej multaj gravaj urboj. Uzu la MasterCard ATM Locator aŭ Visa ATM Locator trovi ilin. La bankaŭtomatoj akceptas plej multajn internaciajn kredit-/debetkartojn Visa kaj MasterCard.
Ekde oktobro 2021 ŝajne nur Credins Bank ne pagigas aldonan kotizon por mon-retiro (krom tio, kion via propra banko postulas).
Kreditkartoj[redakti]
Kartpago estas vaste akceptita, eĉ por negravaj kvantoj. Tamen, pli malgrandaj butikoj kaj budoj ne akceptos ajnan alian metodon de pago krom kontantmono.
Valuta interŝanĝo[redakti]
Ŝanĝi monon en Albanio estas sufiĉe facila kaj malmultekosta, precipe en Tirano. Plej multaj monŝanĝaj lokoj en Tirano donos al vi tarifojn por Eŭroj, Dolaroj aŭ Pundoj kompareblaj al via banko. Ĉiuj ĉefaj valutoj estas akceptitaj, bosnia konvertebla marko tamen ne - strange, ĉar ĝia interŝanĝrisko estas egala al la Eŭro.
Butikumado[redakti]
La eŭro estas tre vaste akceptita kaj la peto pagi en eŭro estas akceptita kun kompreno kaj foje volonte. Se oni ne parolas albanan aŭ italan, tiam la plej facila maniero marĉandi aŭ peti la prezon estas montri centojn da lekoj per la fingroj — la lokanoj komprenos, vi ne estas la unua, kiu ne komprenas ilian lingvon.
Albanaj butikoj estas malfermitaj je 09:00-20:00 kutime, kaj ĝis 22:00 somere. La plej multaj el la butikoj malfermiĝas ankaŭ dimanĉe.
En ĉiuj albanaj urboj troviĝas multnombraj butikoj, kiuj proponas diversajn varojn, de konataj markoj, glasoj, antikvaj objektoj, ktp. Tre interesa por la turistoj estas la tradiciaj bazaroj de Krujo, Korco, Ŝkodro, Ĝirokastro kaj Tirano, kie vi povas trovi la metiistajn verkojn produktitajn de lokanoj. Vi povas aĉeti lignajn ĉizitajn objektojn, ceramikaĵojn, brodaĵojn kun popularaj motivoj kaj ankaŭ kuprajn objektojn. Suveniroj: raki, alabastraj cindrujoj.
Ĉiam postulu kvitancon aŭ bileton, precipe ĉe oficialaj turismaj lokoj. Estas ofta skemo ke ili simple reuzas biletojn aŭ konservas la monon en siaj propraj poŝoj, kiel okazas en Butrint. Ĉi tio ne helpas konservadon kaj subtenas monlavadon.
Rete vi povas provi MerrJeb.al por diversaj uzitaj varoj.
Trinkmonoj[redakti]
Trinkmono ne fariĝis kutimo en Albanio kaj ĝi ne estas atendata; en kelkaj kazoj ĝi eĉ povus konfuzi personaron. Se oni manĝas en okcidentigita restoracio en la ĉefurbo, vi povas rondigi la kalkulon.
Riparoj[redakti]
Se vi havas rompitan paron da ŝuoj aŭ vi ŝiris iun el viaj vestaĵoj, aŭ eĉ via tornistro disfalas, tiaj aferoj povas esti riparitaj malmultekoste en Albanio kontraŭ kelkaj 100 lek biletoj. Riparigi truon en ŝuoj eblas por 200-300 lek. Helpu la medion kaj ĉesu aĉeti novajn aĵojn!
Restoracioj[redakti]
Neniam manĝu en restoracio sen menuo kaj/aŭ prezoj: ili estas invitoj al fraŭdoj. Ili ne havas menuon ial, ĉar ili ofte elpensas skandalan fakturon por simplaj pladoj. Ne donu al ili kialon, restu for de ili.
Vendejaroj[redakti]
Manĝi[redakti]
Albanio, kiel Balkanio ĝenerale, havas ĉefe turkan influon en sia kuirarto. Tiu influo devenas de pli ol 400 jaroj da otomana rego en la regiono. Influoj ekde la falo de komunismo en la fruaj 1990-aj jaroj estis de Italio kaj Okcidenta Eŭropo ĝenerale. Plejparto de tio, kio disponeblas en najbaraj landoj kiel Grekio kaj Italio, estos disponebla en Albanio, precipe en la pli grandaj urboj.
La tradicia albana kuirarto estas ligita al la mediteranea dieto. Tre abunda en la kamparo estas la produktado de tritiko, olivoleo kaj mielo. Albana pano estas tre fama.
La loka kuirarto karakterizas per unikaj pladoj, ĝenerale de viando akompanata de rizpilafo, foje akompanata de malgrandaj apetitigaĵoj ("meze").
Inter la viandpladoj, tiuj bazitaj sur ŝafido, ŝafaĵo, bovido kaj ofte kuiritaj sur la krado abundas.
Inter la tradiciaj desertoj estas la fama petullat, de albana tradicio, kaj la bakllava, kadaifi kaj hallva, tiuj ĝenerale de turka tradicio.
Tradiciaj manĝaĵoj[redakti]
Ĉefpladoj[redakti]
- Tasqebap - Tradicia albana stufaĵo farita el ŝafida frikasaĵo, tomatoj kaj cepoj. Ia bona stufaĵo ĝenerale estas inkluzivita en albanaj vespermanĝoj. Ĉi tiuj kuiraĵoj estas facile fareblaj kaj flekseblaj kun ingrediencoj, kiel terpomoj, cepo, rizo ktp.
- Paçe Koke – Stufaĵo farita el la kapo (kokë) de ŝafido aŭ kapro.
- Paçe Plenci – Same kiel antaŭe, sed farita el intestoj. Tamen, la odoro de kuirado povas esti malafabla.
- Fërgesë – Bakitaĵo el fromaĝo, legomoj kaj ovoj; originante de la ĉefurbo de Albanio, Tirano.
- Tavë dheu = Fërgesë kun aldono de hepato. Foje referite kiel Fërgesë me melçi.
- (Mish) Tavë kosi – Bakita plado de ŝafido kaj rizo, kune kun jogurta saŭco. Ĝi foje estas referita kiel nacia plado en Albanio. Similaj bakitaj pladoj ekzistas, kiel Burani me Spinaq dhe Mish aŭ nur Mish Burani Spinaq kun viando kaj spinaco.
- Pllaqi – Fornbakitaj faboj kun tomata saŭco kaj herboj.
- Mish me Bizele – Faboj kaj viando.
- Mish me Bamje - Okro kaj viando, farita en la finsomero kaj aŭtuno kiam Okro estas rikoltita. Vegetaranoj povas anstataŭe ĝui Bamje pa Mish.
- Byrek – Trovita ĉie, kaj farita en malsamaj manieroj. Byrek Shqipëtar me perime (kun spinaco kaj feta fromaĝo) estas ofte konsiderita la nacia plado. Alia tipo vendata ĉie estas Byrek me mish (kun muelita viando kaj cepoj). Ĉie en la lando unu kukaĵo kostas ĉirkaŭ 30 lekojn, do multloke bakistoj eĉ ne ĝenas noti la prezon. Du byreks kaj ayran estas tre ofta matenmanĝo, do provu ĝin por kompreni kial. Ĉi tio ankaŭ estas la kialo, kial vi devus aĉeti matene, kiam ĝi estas ankoraŭ freŝe bakita.
- Qifqi - Servita ĉefe ĉirkaŭ Gjirokastër, vegetara plado de frititaj rizbuloj.
- Fli(ja) – stako de tavoligitaj krespoj, brositaj per kremo kaj servataj kune kun acida kremo. Ankaŭ, fama plado en Kosovo.
- Shapkat - Tradicia maiza kukaĵkaserolo originale de Gjirokastër, plenigita kun feta fromaĝo, aneto, kaj spinaco, sed multaj varioj ekzistas.
- Pastiĉo – Salita kuko, kun spagetoj kuiritaj en lakto, butero kaj nesekigita fromaĝo.
- Imamo Bajalldi - Bakitaj melongenoj kun miksaĵo de legomoj kaj foje fromaĝo supre.
- Japrak – Envolvitaj vitfolioj kun pikita ŝafido, rizo kaj herboj. Ankaŭ la vegetara versio (dolma) estas tre rekomendinda.
Ofte ŝafido (qengji/qingji) estas la ĉefa viando (mish) en multaj lokoj. Ŝafido estas nutrita kun naturaj manĝaĵoj, kaj ne havas ajnan odoron kiel ĝi havas en Nordameriko ekzemple. Tamen, ankaŭ bovida (viçi) kaj kokida (pule) viando estas ofta. Diversaj specoj de viandaj pladoj ekzistas:
- Fileto, biftek kaj bërxollë (hakita) estas malsamaj manieroj por prepari la viandon, krom zgare (kradrita) aŭ pjekur (bakita).
- Qofte - Viandbuloj, venas en malsamaj versioj kaj estas tradicie servataj kiel tagmanĝo aŭ vespermanĝo kune kun salato, pano aŭ rizo. Foje ili estas deklaritaj kiel memfaritaj (shtëpie).
- Qofte (të) fërguara – Frititaj viandbuloj sed kun feta fromaĝo interne. Denove, tradicie servita kun frititaj terpomoj aŭ rizo.
- Fileto Pule Me Panna Dhe Kerpudha – Kradita kokida brusto servita kun fungoj kaj kremsaŭco. Simila aŭ eĉ sama plado estas Pule me qull, ĵus skribita mallonge.
- Paidhaqe Giçi – Porkaj Ripoj
- (Mikse) Mish Zgare – Laŭvorte (miksita) krad-rostad-viando.
- Kukurec - Forte inspirita de Turkio, kradrostaj intestoj kaj hepato, foje servita ene de pano kiel shawarma.
- Të brendshme – Pli da intestoj
- Mëlçi - Hepato
- (Pulë me) Përshesh – Origine de Elbasano, kokido kun pano kaj juglandoj. Sed vi apenaŭ trovos ĝin en restoracio-menuoj, ĝi estas plejparte kuirita hejme.
- (Pulë me) Rosnica – Simile al tiu antaŭe, kokido boligita, cepo kaj tomatoj aldonitaj, kaj poste bakita kune kun malgranda kaj fritita pasto aŭ panpecoj. Ankaŭ malofte troviĝas en iu restoracio.
Sallatë (salato), kutime farita kun freŝa tomato kaj cepo, sed vi havas ĉiujn malsamajn specojn de legomaj (perime) pladoj:
- Perime Zgare/Në Scarë – Grilled legomoj; melongenoj, zucchini, paprikoj, cepoj, tomatoj, kaj/aŭ fungoj.
- Perime të Ziera – Boligitaj legomoj
- Perime Furre – Bakitaj legomoj
- Fshati – Vilaĝa salato
- Rukola – Eruko
- Mikse - Miksita (salato)
- Turshi – Pikloj
- Lakër – Brasiko
- Karrotë – Karoto
- Ullinj – Olivoj
- Djathë i bardhë – Blanka fromaĝo
- Djathë Kaçkavall – Malmola fromaĝo
Kiel aldonaĵo al salatoj kaj viando:
- Kos – Nur jogurto kiel aldonaĵo al salatoj (bakitaj), stufaĵoj aŭ viando.
- Salce Kosi – Kiel la greka tzatziki, plej bone kiel trempaĵo por rostita viando.
Pli:
- Speca me gjizë / Speca me djathë - Kapsikoj kun (doma) fromaĝo kiel kaserolo
- Speca te mbushura – Kapsikoj plenigitaj per fromaĝo
- Djathë I Bardhë – Bakita fromaĝo
- Tarator – Malvarma kukuma "supo" farita kun (multe da) jogurto, kukumo kaj aneto.
- Supë (supo):
- Perime – Legomoj
- Krem pule – Kokida kremo
- Paŝao Qofte – Viandbuloj
- Krem Brokoli – Brokkoli-kremo
- (Jani me) Fasule – Blanka fazeolo supo, varianta de klara al krema, foje servita kun viando.
- Fiŝoj kaj marmanĝaĵoj – Troveblas ĉie ĉirkaŭ la marbordo kaj lagoj, sed ankaŭ estas multaj restoracioj en Tirano servantaj tiajn pladojn. Vi trovos ĉion kutiman, kaj Ohrid trutojn ĉirkaŭ la lagoj.
- Omletë (me Djathë dhe Proshutë) aŭ Vezë syze - Omeletoj (kun fromaĝo kaj ŝinko) aŭ frititaj ovoj
Laktaĵoj[redakti]
- Djathë i bardhë (juna fromaĝo) – Estas multaj malsamaj specoj sed plejparte juna fromaĝo (blanka kaj mola feta-simila). En vilaĝaj butikoj, fromaĝo povas esti konservita je pli malalta normo de higieno ol en superbazaroj, sed indas provi ĉar ĝi estas kutime freŝa kaj bongusta. Tia fromaĝo estas vendata kontraŭ tre bona prezo (600-800 lek/kg; provu unue la pli altprezajn), kiuj en la resto de Eŭropo ne aĉeteblas kontraŭ malpli ol 15 €/kg.
- djathë lope (bova fromaĝo) – 400 lek/kg
- djathë dele (ŝafa fromaĝo) – 800 lek/kg
- djathë dhie (kapra fromaĝo) – 700 lek/kg
- La feta fromaĝo "Gjirofarm" similas al greka feta fromaĝo, kvankam iom pli multekosta. Tamen, la plej multaj el la restoracioj, precipe en Tirano kaj la suda parto de la lando, uzas ĉi tiun fromaĝon. Ĝi estas tre bongusta, kaj ĝi estas unu el la malmultaj fromaĝoj eksportitaj el Albanio.
- Kaçkavalli (malmola fromaĝo) – Ĝi estas bonkvalita ne facile troveblas. Oni konsilas serĉi produktojn importitajn el Italio.
- Gjizë (doma fromaĝo) - Speco de seka kazeta fromaĝo, farita el jogurto kaj citra acido (200 lek/kg).
Pano[redakti]
Plej multaj albanoj faras sian propran panon, sed eliri por manĝoj estas tre ofta. Kaj oni ofte servas pano kun manĝoj, precipe kun salatoj, stufaĵoj kaj supoj.
- Kulac - Firma kaj densa, ankaŭ konata kiel "soda pano"
- Bukë – Bulkoj
Desertoj kaj etmanĝaĵoj[redakti]
Ne forgesu kontroli la multajn kukejojn (pastiçeri) proponantajn ampleksan varion de bongustaj kukaĵoj inkluzive de bongustaj kukoj. Trovu butikon, kiu estas vizitata regule, ne malofte la kukaĵo kuŝas proksimume kelkajn tagojn en kelkaj butikoj kaj ofte estas seka kaj ne plu bongusta.
- Baklava – Populara deserto kaj ĉiam estas farita kiel deserto dum Antaŭ Novjara Tago.
- Petulla - Ofte inkluzivita en la tradicia hejma matenmanĝo, frititaj pastaj buloj kutime trempitaj en figokonfitaĵo, mielo aŭ fetao.
- Oŝaf – Pudingo de figo kaj ŝaflakto.
- Qumështor – Bakita kremaĵo
- Hasude – Bakita maiz-amelo-pudingo kun nuksoj
- Shëndetli – Nuksokuko kun mielo
- Sultjash - Pudingo de rizo, lakto, vanilo, kardamomo kaj cinamo.
- Kabuni - Simile al la antaŭa plado, dolĉa fritita rizo kun sekvinberoj, muelita trifolio kaj cinamo.
- Ballokume Elbasani - Tradicia biskvito originanta de Elbasan kaj kutime preparita dum Dita e Verës, pagana ferio. La vojoj laŭ Elbasan estas plenaj de vendistoj de tiu biskvito.
Fruktoj kaj legomoj[redakti]
Albanio estas perfekta loko por provi freŝajn lokajn produktojn de lokaj farmistoj. Vi akiras pli malmultekostajn kaj altkvalitajn produktaĵojn aĉetante en verdbutikoj aŭ farmistoj surstrate, do eĉ ne ĝenu aĉeti verdaĵojn en la superbazaro.
Ĉar Albanio estas tre monta lando, ĉi tiuj montoj havas disajn olivarbojn, kiuj influas albanan kuirarton.
- Kradita maizo – En multaj urboj vi povas trovi porteblajn kradojn, kie ĵus rostita maizo estas vendata kontraŭ 50 lekoj.
Legomoj kaj legomoj:
- pipro (piper, spec) – 70 lek/kg
- tomato (domatja) – 50-100 lek/kg
- gombo aŭ bamio (bamje) – 200-300 lek/kg
Gombo - cepo (qepa)
- terpomo (patatja, patate) – 45 lek/kg
- melongeno (patëllxhani) – 70-100 lek/ kg
- brasiko (lakër) – 30 lek/kg
Fruktoj:
- figoj – 200 lek/kg
- granatoj (shegët) – 100 lek/kg
- akvomelono (shalqi) – 15 lek/kg
- melono (pjepër) – 80-100 lek/kg
- vinberoj (rrushi) – 100-120 lek/kg
- kaki (hurmë) – 70 lek/kg
Ĉar multaj homoj kultivas fruktojn kaj legomojn ĉirkaŭ siaj domoj, ofte ĉiajn vinberojn, (ruĝaj, nigraj, verdaj), ili uzas ĝin por fari Rakí el ĝi.
Vegetarismo kaj veganismo[redakti]
Trinki[redakti]
Kafo[redakti]
La loka kafo devenas de la turka, sed nuntempe ankaŭ oni ŝatas la italan.
Teo[redakti]
Montara teo (specio: Sideritis scardica), konata sub sia loka nomo çay mali, estas tre populara kaj bongusta herba teo en Balkano kaj precipe Albanio. La sekigitaj floroj kaj tigoj povas esti aĉetitaj en la plej multaj lokaj merkatoj. Ĝi estas ofte preparita kun mielo kaj citrono, kvankam la odoro kaj gusto mem jam sufiĉe rekompencas, sen kafeino.
Nealkoholaĵoj[redakti]
Senalkoholaj trinkaĵoj varias de la konataj internaciaj kaj regionaj nealkoholaj markoj ĝis la loke produktitaj. Vi povas trovi ajnan tipon de nealkoholaĵo en Albanio, same kiel naturan mineralakvon, energitrinkaĵojn, ktp. Qafshtama akvo estas konsiderata la plej bona akvo kaj troviĝas en granda parto de la lando.
- Boza - Populara dolĉa trinkaĵo farita el maizo (maizo) kaj tritiko estas tradicia trinkaĵo en Balkano. La plej fama el kiuj estas Pacara Boza (prezo de 1 botelo da 1,5 l estas 100 lek)
- Dhallë - kefir-simila trinkaĵo proksime rilatita al ayran
- Kos – Jogurt-simila trinkaĵo tre simila al matsoni en Kaŭkazo (100-160 lek/L)
Alkoholaĵoj[redakti]
La nacia likvoro estas la Rakì, tipo de brando, al kiu aldoniĝas konjak (cognac) kaj uzo (likvoro aromatizita)
Raki[redakti]
En Albanio ĝi estas loke produktita en urbetoj same kiel en multaj hejmoj en la kamparo. En kelkaj okazoj vi povas vidi virojn fini matenmanĝon per kelkaj glutoj.
Similaĵo de albana Raki estas tre ofta en balkanaj landoj, sed ankaŭ en landoj kiel Italio, Kartvelio kaj Turkio, dum en Turkio la procezo estas iom pli kompleksa kaj implikas anison. Ĉar ĉiu lando ricevis sian specifan frukton, raki estas kutime farita de tiu frukto. En Kartvelio, raki (ĉaĉa) estas gajnita de la restaĵoj de la vitproduktado, kiel ekzemple en Italio kie ĝi estas nomita grappa. En Bosnio, (slivovitz). En Albanio, malsamaj fruktoj estas uzitaj, depende de la regiono, sed rakí rushi (de vinberoj) estas ofta. Sed vi povas provi rakí mani (de morusujo), precipe ĉirkaŭ Gjirokaster kaj Korça.
Aŭtentika raki povas esti aĉetita sub la tablo de multaj butikoj kaj fruktoj kaj legomaj merkatoj. Servite en 0.5L akvoboteloj, por ĉirkaŭ 200-300 lek. Ili estas sekuraj, sed gustumado anticipe estas akceptita, kaj vi ne devus aĉeti ĝin se ĝi ricevis strangan guston - tio ofte signifas, ke la procezo ne estis tiel pura kiel necese.
Bieroj[redakti]
Birra Tirana estas la plej populara marko. La kompanio naskiĝis en 1960, kun la unua fabriko, kiu produktis 70 000 hektolitrojn jare, danke al sovetiaj importitaj teknologioj kaj diplomiĝintaj administrantoj de la eksa Sovetunio. Ĝi produktis blondan kaj brunan pilsen-bieron en 0.5L boteloj.
Hordeo estis plejparte produktita en la lokoj de Korça, dum lupolo estis kultivita en Pogradec. La akvo uzata por la produktado de biero ĉiam venis de la Selita fontoj.
Vinoj[redakti]
Albana vino (en la albana: Vera Shqiptare) estas produktita en malsamaj regionoj de Albanio. Kune kun najbara Grekio, la lando havas antikvan vinfaradtradicion, devenante almenaŭ el antaŭ 3,000 jarojn, fare de la Iliroj de la Bronzepoko. La plej malnovaj semoj malkovritaj en la regiono estas inter 4,000 kaj 6,000 jarojn aĝaj.
En romiaj tempoj, produktado pliiĝis kaj iĝis pli fakorganizita. La ornamadoj sur multaj religiaj kaj hejmaj objektoj atestas la vinkulturon kiel en la arkeologia loko de Butrinto. Kun la alveno de la otomanaj turkoj en la 15-a jarcento, la kulturo de vitejoj travivis malkreskon kaj la tradicio estis transdonita al regionoj kun kristana plimulto.
Post la sendependecdeklaro, vinkultivado akiris grandan popularecon sed en la vinjaro (1933) la vitejoj preskaŭ estis tute detruitaj per filoksero. Signifa reakiro komenciĝis nur en la post-mondmilito jaroj. La plej grava produktregiono estis ĉirkaŭ Durres, kie vinberoj estis kultivitaj fare de komunistaj ŝtatentreprenoj. La eksportita vino estis ĉefe konsumita en Germanio. Tamen la eksporto senĉese malpliiĝis: de 61.000 hektolitroj en 1971 ĝis 22.000 hektolitroj en 1985. La kaŭzoj troviĝas ĉefe en malnoviĝintaj produktmetodoj kaj en la manko de maŝinaro, kiu malfaciligis la transporton kaj malaltigis la kvaliton de la produkto. Aliflanke, kontinua pliiĝo markis la eksportadon de facile transporteblaj sekvinberoj (ĝis 3500 tunoj jare). La plej oftaj varioj estis Merlot, Cabernet Sauvignon, Pinot Noir, Sangiovese kaj Riesling.
Vinproduktado konstante pliiĝis ekde la restarigo de demokratio.
La ĉefaj indiĝenaj vitejoj ĉeestantaj en Albanio estas: Shesh (nigra kaj blanka), Kallmet, Vlosh, Serinë, Pula, Cërujë, Mereshnik, Debin (nigra kaj blanka), Kryqës, Mjaltëz, Mavrud, Manakuq, Kotekë, Vranac, Stambolleshë, Babasan , Tajgo (ruĝa kaj blanka), ktp.
Shesh i Zi (lit. "nigra kampo") estas vario de ruĝa vino. La vario prenas sian nomon de la Shesh Montetoj de centra Albanio tuj ekster Tirano, kaj estas rekomendita servita je proksimume 65-68 gradoj Fahrenheit.
Kelkaj el la plej famaj vinfarejoj (kantina en la albana) estas:
- Kantina Skënderbeu
- Medaur
- Kallmet
- Çobo
- Luani
- Bardha
- Arbëri
Loĝi[redakti]
Turismo estas tre evoluinta ĉe la marbordo, proksime de la maro, kie maraj instalaĵoj multe disvolviĝis en la lastaj 20 jaroj. Vi povas trovi multajn malmultekostajn domojn por luo, kie vi povas pasigi mirindajn feriojn. La strandoj estas senmakulaj ĉar la lando estis fermita dum longa tempo kaj ne estis vizitebla.
Ene de la urboj, hoteloj abundas kaj prezoj por nokto komenciĝas tiel malaltaj kiel €15. Hoteloj estas kutime puraj kaj ilia personaro en ĉefaj urboj ĝenerale parolas la anglan kaj/aŭ la italan.
Ekster la grandaj urboj, hoteloj estas malpli oftaj, sed en lokoj kiel Ĝirokastro povas esti vere malmultekostaj (ekz., 1000 lek). Se, ial, vi ne trovas kie dormi, la albana popolo ĉiam estis konata pro sia gastamo.
Esperanta loĝado[redakti]
Kampadejoj[redakti]
Hosteloj[redakti]
Hoteloj[redakti]
Pliiĝanta nombro da hotelĉenoj investas en Albanio. Tiuj inkludas Mariott, Hyatt, Maritim Plazan, Hilton Garden Inn, MK Hotelojn kaj Best Western.
Hotelo de Melia Hotels International situas en Duraso, dum aliaj atendas la permeson por komenci konstrui ĉefe en Tirano, en la Albanaj Alpoj kaj laŭ la albana marbordo.
Sekureco[redakti]
Albanio estas relative sekura lando, tamen malriĉaj kvartaloj, kamparaj aŭ tre izolitaj lokoj povas esti danĝeraj.
Ĉiam prenu taŭgajn antaŭgardojn. Fremduloj kutime ne estas celitaj per loka krimo kvankam poŝŝtelado okazas, kaj ankaŭ perforto povas okazi, do evitu alporti valoraĵojn en tiuj lokoj.
Oni devas ankaŭ konsideri, ke montaraj areoj estas malfacile atingeblaj eĉ per krizveturiloj.
atentu ankaŭ:
- En kelkaj albanaj urboj kiel Berat ne estas trafiklumoj kaj tiel transiri sur la vojo povas esti danĝera
- Albanio ja havas rapidlimojn, sed plej multaj homoj ne sekvas ilin. Se vi veturas sur la ŝoseo, vi devas tre atenti por eviti aŭto-akcidentojn. Se vi ne estas bona ŝoforo, estas tre rekomendite, ke vi prenu buson.
Ĉi tiuj estas la utilaj numeroj en kazo de krizo.
- Polico: 129
- Ambulanco: 127
- Fajrobrigadistoj: 128
Vagantaj hundoj[redakti]
Albanio estas unu el la landoj kie forlasitaj hundoj povas esti problemo.
Krom vagantaj hundoj en la urboj (precipe en Ŝkodro), en kamparaj lokoj multaj lokoj kaj bienoj havas hundojn, sed ili ĝenerale ne emas forlasi siajn ejojn. Ĉi tio ankoraŭ povas okazi kaj ili eble baros vian vojon. Ĉiukaze, se vi sentas, ke hundo tro proksimas ial, eĉ se ĝi aspektas sendanĝera, prenu unu aŭ du ŝtonojn; la plej multaj hundoj komprenos la geston. Se ĉi tio ne helpas kaj hundo kuras al vi agreseme bojante, uzu la ŝtonojn por via defendo.
Sano[redakti]
Ne ekzistas interkonsentoj kun multaj landoj, (eĉ ne kun Italio malgraŭ la proksimeco), por eventualaj hospitalaj traktadoj. Pro tio oni povus konsideri kontrakti asekuron, kiu kovras la rilatajn riskojn dum via restado en Albanio.
La medicinaj strukturoj de publika hospitalo ankoraŭ ege mankas; ankaŭ privataj sanaj strukturoj, malgraŭ ili estas de pli alta nivelo ol la publikaj, ĉiukaze ne kapablas fari kompleksajn operaciojn.
Flua akvo, eĉ en ĉefaj urboj, ofte ne estas trinkebla. Se oni ne certas estas plej bone trinki boteligitan akvon
En somero, insektoforpuŝrimedo devus esti uzita ĉar moskitoj estas tre aktivaj precipe proksime de iamaj marĉoj kaj laŭ la okcidenta malaltebenaĵo. Atentu ĉe la strandoj ĉar pecetoj de vitro kaj eĥinoj estas oftaj sur la marfundo. Ankaŭ, apotekoj kaj aliaj vendejoj estas fermitaj de ĉirkaŭ 12:00-16:00; do, kunportu ĉiujn necesajn medikamentojn. San-klinikoj en urbetoj aŭ vilaĝaj areoj ne estas bone ekipitaj, do oni devas antaŭvidi vojaĝojn al proksimaj urboj. Ankaŭ multaj albanoj fumas cigaredojn. La registaro malpermesis fumadon en restoracioj sed tio ne estas vere observita.
Por vojaĝoj al la lando, vakcinadoj kontraŭ hepatito, gastroenterito, salmonelozo, tuberkulozo kaj meningito estas rekomenditaj.
Respekto[redakti]
La albanoj estas tre gastamaj, eĉ pli ol en la ceteraj Balkanoj, krome la maljunaj viroj deziras respekton, pro sia aĝo. La viroj de la familioj devas esti aparte respektataj, parolu kun ili sen tamen eniri diskutojn pri politiko aŭ religiaj temoj. Iuj temoj kiuj en iuj landoj kiel en Usono povas ŝajni normalaj, ĉi tie en Albanio estas konsiderataj malpermesitaj. Samseksemo estas bona ekzemplo, ne parolu pri gejaj rajtoj, ĉiam memoru, ke la situacio ŝanĝiĝas laŭ la areo en kiu vi estas kaj ĉiam memoru taksi kiu la interparolanto estas antaŭ vi. Kvankam ekzistas leĝoj kontraŭ homofobio en la lando, la pensmaniero restas konservativa. Precipe en la nordaj regionoj evitu temojn, kiuj estas preter loka kompreno. En Tirano anstataŭe vi trovos kosmopolitajn homojn same malfermajn al novaj ideoj kiel la civitanoj de Okcidenta Eŭropo. Estas nenio por zorgi nur memoru respekti la lokanojn tiom kiom ni farus nian propran hejmon.
En Albanio estas disvastiĝinta kutimo inter viroj kisi unu la alian sur la vangoj, eĉ se oni renkontas la unuan fojon. Ĉi tio ĉefe validas por la regionoj de Fier, Tepelenë, Vloro kaj Ĝirokastro (Ĝijrokastra). En norda Albanio sufiĉas simple tuŝi unu la alian la vangojn. Ankaŭ virinoj kisas sur la vangoj eĉ se estas la unua fojo, ke ili renkontas alian virinon; kontraŭe inter viroj kaj virinoj kisoj sur la vangoj estas donataj nur post longa amikeco.
Kisado de vangoj inter junuloj, 15–20-jaraj, estas tamen tre ofta. Se vi estas viro, aŭ virino kun grupo de viroj, ne komplimentu inojn, krom se ili estas malpli ol 10–12 jaroj.
Se bebo estas en la familio, ĉiam petu vidi lin aŭ ŝin, kaj ne forgesu aldoni komplimenton (kutime "Genka i shendetshem, me jete te gjate" aŭ "Kia dolĉa bebo" funkcias plej bone).
Se vi parolas lingvon kie estas malsamaj formalaj kaj neformalaj vortoj por "vi" en singularo kaj "vi" (kiel la itala, la greka, la germana, ktp.), konsciu, ke kelkaj albanoj ne uzas la formalan formon en sia lingvo. Foje, eĉ la ĉefministro estas alparolata per "ti" (la neformala vorto por "vi", "tu" en la itala, "Du" en la germana aŭ "Esi" en la greka), se la ĵurnalisto estas amiko de li. Tamen, kiam oni renkontas homojn la unuan fojon, estas pli bone, se oni alparolas ilin per la formala vorto, kvankam ili baldaŭ poste petos vin trakti ilin per la neformala.
Policistoj en Albanio ofte estas ĝentilaj. Ili kutime neniam haltigas eksterlandajn aŭtojn, sed se vi luas aŭton, ili eble haltigos vin. Tamen, kiam ili vidos, ke vi estas eksterlanda turisto, ili tuj diros al vi daŭrigi (kutime kun "Ec, ec, rruge te mbare" tradukebla en "Daŭrigu. Bonan vojaĝon"). Kiam tio okazas, estas tre ĝentile se vi respondas per "Faleminderit" ("dankon" en la albana).
Albanoj amas danci, precipe dum geedziĝoj. Se vi partoprenas feston, ne timu danci. Eble vi ne konas la tradiciajn dancojn, sed provu lerni.
Kelkfoje, se vi tranoktas ĉe ies domo, ne miru vidi malnovan AK-47 Kalaŝnikov pendantan sur la muro. Estas normale por albanoj havi pafilojn hejme.
Atentigoj[redakti]
Elektro[redakti]
Oficiale 220 V 50 Hz. Ellasejoj estas la eŭropa normo CEE-7/7 aŭ la kongruaj, sed ne-grundaj, CEE-7/16 "Europlug" tipoj. Ĝenerale, usonaj kaj kanadaj vizitantoj devus paki adaptilon por ĉi tiuj ellasejoj se ili planas uzi nordamerikan elektran ekipaĵon en Albanio.
Neatenditaj elektropaneoj sen antaŭaj avertoj estas oftaj en Albanio. Tio estas plejparte dependa de la kvanto de pluvokvanto kiun la lando ricevas en iu antaŭfiksita jaro, ĉar praktike ĉio el elektro estas generita de hidrocentraloj en Albanio. Tamen ĉi tio fariĝas pli kaj pli malofta. Nur en Tirano vi ne havos elektropaneojn sed atendos tion en aliaj urboj. Kvankam ĉiuj ĉefaj urboj kaj la plej multaj el la urboj havas helpajn generatorojn, tamen estas plej bone erari flanke de la singardo kaj demandi ĉu la loko havas generatoron aŭ ne antaŭe por ne, ekzemple, blokiĝi en lifto.
Konektiĝi[redakti]
Poŝtelefono[redakti]
En septembro 2021, Vodafone havas la plej bonan priraportadon, kun 4G en Tirano, la aliaj ĉefaj urboj, kaj laŭlonge la aŭtovojoj. ONE kaj ALB havas 4G en Tirano sed malpli bonan priraportadon aliloke. 5G ne disvastiĝis en Albanio.
Ĝenerale, Vodafone aŭ One estos la unua elekto por vojaĝantoj. Vi povas aĉeti lokan antaŭpagitan SIM-karton de 800 lek inkluzive de kelkaj MB da datumoj — vi ĉiam devos aĉeti pakaĵon komence kun la SIM-karto. Post tio estas ofertoj de 35 GB por 2000 lek, aŭ 5 GB por 600 lek.
Notu, ke Vodafone kaj One havas specialajn ofertojn, kie kiam vi instalas ilian apon vi ricevas pliajn 10 GB dum 1 monato, aŭ kiam vi ŝargas monon sur via konto, vi ricevas kromajn GB, kiel 3 GB dum unu monato por reŝargo de 600 lek kun Unu. Tial vi ne vere bezonas multekostan datumpakaĵon, kiel antaŭe menciite.
Vi devas provizi pasporton por aĉeti antaŭpagitan SIM.
Multaj poŝtelefonaj provizantoj en Balkano disponigas senpagan vagadon tra Balkanaj landoj. Do, se vi planas transiri la landlimon, demandu kiel uzi la lokan SIM-karton en aliaj balkanaj landoj. Ekzemple, One.al SIM-karto el Albanio funkcias perfekte en Norda Makedonio kaj Kosovo kun regula albana pakaĵo.
Interreto[redakti]
Multaj trinkejoj kaj restoracioj havas WiFi facile havebla, simple demandu.
Krom tio, Digicom (DSL-provizanto) uzas la saman defaŭltan pasvorton por ĉiuj iliaj enkursigiloj, kiu estas "20202020". Do, kiam ajn vi vidas WiFi nomitan "Digicom.al 2.4GHz" aŭ "Digicom.al 5GHz" simple provu ĉi tiun pasvorton. Ankaŭ multaj lokoj, gastejoj aŭ restoracioj ŝajnas uzi la facile memoreblan pasfrazon "12345678".
Esperanto[redakti]
Lokaj esperantistoj[redakti]
Esperantaj renkontiĝoj[redakti]
Konsulejoj[redakti]
Viziti plu[redakti]
Rimarkoj[redakti]
Eksteraj ligiloj[redakti]
- Albanio
- Landoj
- VCard: Einsatz von Wikidata
- VCard: Lokaler Name aus Wikidata bezogen
- VCard: Typ aus Wikidata bezogen
- Seiten mit dem Markertyp airport
- Seiten, die die Wikidata-Eigenschaft P131 benutzen
- Seiten, die die Wikidata-Eigenschaft P238 benutzen
- Seiten, die die Wikidata-Eigenschaft P17 benutzen
- Seiten, die die Wikidata-Eigenschaft P239 benutzen
- Seiten, die die Wikidata-Eigenschaft P18 benutzen
- Seiten, die die Wikidata-Eigenschaft P31 benutzen
- Seiten, die die Wikidata-Eigenschaft P856 benutzen
- Seiten, die die Wikidata-Eigenschaft P3749 benutzen
- Seiten, die die Wikidata-Eigenschaft P5817 benutzen
- Seiten, die die Wikidata-Eigenschaft P2013 benutzen
- Seiten, die die Wikidata-Eigenschaft P2003 benutzen
- Ĝermoj
- Balkana duoninsulo
- Ĉiuj cellokaj artikoloj
- Paĝoj kun mapoj